el Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
In het strijdperk.
Coöperatie contra Trust.
UitgeverL. J. YEERMAÏÏ, Heusden.
2412,
WOENSDAG 5 APRIL
1905.
'itT Urn VAM
VOOS
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per S maanden f 1.00.
franco per post zonder prjjtverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën ran 16 regels 50 et. Elke regel
meer 71/» et. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagavond
ingewaeht.
Een hevige strijd wordt sedert eenigen
tijd gevoerd in Denemarken tusschen
de Deensche vereeniging voor den inkoop
in 't groot, (wholesale zooals de Engel-
schen zeggen) en de Amerikaansche
petroleumtru8t. De Deensche vereeni
ging is geen onbekende; een gevecht
met de Tabaksfabrikanten-vereeniging,
eindigde met de oprichting van een groote
tabaksfabriek. Wat een gewicht de coö
peratie in de schaal kan leggen zelfs
tegenover een groot machtige als de
Amerikaansche petroleumtrust, maar ook
wat voor middelen de petroleum-heeren
te baat nemen, daarvan geeft de strijd,
die thans wordt gevoerd, een sprekend
bewijs. De directeur der „wholesale",
Severin Jörgensen, vertelt daarvan o.a.
het volgende
Tot voor twee jaren had „DetDanske
Petroleum-Aktieselskab, naar 't schijnt
een filiaal van of een andere naam voor
de bekende „Standard Oil Cy", vrijwel
het monopolie in Denemarken. Als han
delaren probeerden andere petroleum
machtig te worden, wist de trust steeds
de andere importeurs om te koopen door
bataling van aanzienlijke sommen of
door aan deze importeurs haar Ameri
kaansche petroleum zoo goedkoop aan
te bieden, dat zij beter deze laatste
konden leveren dan hun eigen, zoodat
per slot van rekening de Deensche koo-
pers toch dezelfde petroleum kregen. De
trust maakte van haar monopolie ge
bruik om den prijs zoo hoog, de quali-
teit zoo laag mogelijk te stellen, en dat
laatste euvel werd hoe laöger hoe erger.
Toen stak de concurrentie het hoofd
weer op, en toen de oude middelen
daartegen niet meer baatten, sloeg de
trust een anderen weg in, dien van het
z.g. tank-systeem.
In den zomer van 1903 overstroomde
opeens de trust heel Denemarken met
agenten, om voor dit stelsel propaganda
te maken. Zij boden aan winkeliers en
coöperaties aan, tegen betaling in eens
van 10 kronen 7,bij hen een tank
aan te leggen; dit reservoir zou het
eigendom der trust blijven, die op zich
nam steeds voor de vulling te zorgen
zonder de kosten van het vervoer in
rekening te brengen. Zij moesten dan
de petroleum direct van de trust be
trekken zonder tusschenkomst van de
„wholesale" of andere en-gros verkoo-
pers. Wilden zij de tanks niet nemen,
dan zouden ze geheel zonder petroleum
FEUILLETON.
M. VON ESCHEN.
3 9)
Ach j», hjj bad menig oogenblik, dat
hg gevoelde het eens te zjjn met het oor
deel van zjjn kameraden *n vrienden, al
hielden zjj het ook voor ziek; dat hg het
oogenblik verwenschte, toen hg dien eersten
stap over de grenzen had gedaan, die in
zjjn gevolgen hem zooveel verder over de
grenzen had gebrachtdie al zgn neigin
gen zoo schitterend bevredigd had, maar
hemzelven toch zoo pjjnlgk in kluisters
had geslagen
De baron was man genoeg om man in
zgn huis te zgn, en er hadden scènes plaats.
De jonge vrouw pruilde. Zjj was zoo schoon,
zoo bekoorlgk, eenmaal had zg hem betoo-
verd, en hg bon er niet tegen, als die zwarte
ooger; afgewend werden, wanneer hg kwam
bjjj kon niet verdragen, dat die roode lippen
geen lachja voor hem hadden, an dat dreef
hem aac, om zich weer met zgn vrouw te
verzoenen. Zg beging opnieuw buitensporig
heden; wedvr waren er scènes, met het
zelfde gevolg.
Maar nu wilde de overste standvastig
bljjken, het moest anders worden. Prins
George bad hem vriendschappelijk een kleine
wenk gegeven. Neen, zgn vrouw zou hem
zgn positie toch niet kosten 1 Zg moest
(geraken, omdat de trust geen nieuw
aanbod zou doen en het monopolie in
Denemarken bezat. Daarbij maakte zij
aan de coöperatie's wijs, dat de „whole
sale" deze wijze van doen goed vond
en wisten sommige te winnen door
eveneens in strijd met de waarheid te
vertellen, dat naburige zusterverenigin
gen ook op deze voorwaarden waren
ingegaan. Reeds hadden driehonderd
van de negenhonderd aangesloten ver-
bruiksvereenigingen tanks aangenomen,
toen de directeur der „wholesale, die
juist op reis was, bericht kreeg van
dit streven, zich naar huis spoedde en
onmiddellijkaile coöperatie's waarschuw
de voor de gevolgen. Het succes der
petroleum-overrompeling kwam daar
mee tot staan.
De directeur der trust bood toen aan
de „wholesale" jaarlijks 10.000 kronen
aan als zij haar actie staakte en ontzag
zich niet tot bedreigingen tegen den
heer Jörgensen zijn toevlucht te nemen,
toen dit aanbod niet baatte. Ja zelfs
gaf hij zijn agenten de instructie, om
bij de coöperatie's rond te strooien, dat
de heer Jörgensen zoo tegen de trust
was, omdat hij persoonlijk er niet bij
profiteerde; hetzelfde zette hij later in
een circulaire, daarbij bewerende dat
hij het door getuigen kon bewijzen.
Ongelukkig voor dezen petroleum-leu-
genaar kon door getuigen bewezen wor
den, dat juist de directeur, toen hij op
een persoonlijk voordeeltje voor den
heer Jörgensen had gezinspeeld, een
weigering van deze had thuisgekregen.
De trust werd deswegens dan ook door
den heer Jörgensen in rechte aange
sproken en veroordeeld tot terugname
dezer beschuldiging en betaling der
kosten.
Een poosje later klopte de directeur
(hij was intusschen naar Amerika ge
weest) weer bij de „wholesale" aan. Hg
zei den heer Jörgensen, dat hij opdracht
had gekregen van de hoofddirectie der
„Standard Oil Cy." om de coöperatie
tot rede te brengen, het mocht kosten
wat het wilde. Het was haar nog nooit
overkomen, dat het geld niet alle be
zwaren had opgeheven, en zij was er
van overtuigd, dat het ten lange leste
ook hier wel zoo zou uitkomen. Intus
schen staat op dit oogenblik de zaak
in Denemarken zeer gunstig. Nog vier
groote maatschappijen concurreeren met
de triistnog nooit is de petroleum
zoo goed en zoo goedkoop geweest.
De heer Jörgensen is te zeer door
drongen van de macht der „Standard
weter, dat hg ernstig ontevreden was; er
mochten niet meer van die scènes zgn: zg
zon weten, dat zg zich naar zgn wil moest
voegen.
Daarom had hg haar niet, als gewoonlgk,
bg haar ouders afgehaald; maar in zgn
cylinderbnreau lag reeds een halssnoer van
amethisten, een kunststuk: prachtige, groote
glinsterende steenen, omzet met diamanten.
Half uit ridderlgke grootmoedigheid, half
uit mannelgke teedere zwakheid, had hg
dit gekocht, om zjjn jonge vrouw den vol
genden dag voor het heden schadeloos te
stellen.
Zg hadden elkander slechts kortaf goeden
nacht gewenscht, maar toen Bella in haar
kamer haar in weelderige golvingen los
hangend haar voor den nacht zat te kam
men en te vlechten, terwjjl haar groote
oogen schitterden, zoo vurig en vochtig
tegeljjk verzonken in geduchten, waar
van hg geen vermoeden had toan kon
hg niet langer weerstand bieden. Weder
overviel hem die macht, die hens eens al
hst andere had doen vergeten, en hem weder
tot den aanbidder van die vronw maakte.
Hg snelde naar zgn bureauhg bood
haar het kostbare sieraad aanhg sloeg
zgn arm om haar middel. Zegepraal straalde
uit haar blik, en de baron was toch ook
een knap man zg glimlachte en mriger
omstrengelde haar zjja arm.
Bella I< riep hg uit, >wees lief, na en
altjjd
De jonge vrouw was vermoeidzg liet
het hoofd tegen zgn schonder leunen, kwjj-
nend sloot zg de oogeu. Nog was zg niet
geneigd met glans en grootheid te breken
Oil Cy. om reeds victorie te roepen.
Maar dit is zekerhij heeft het bewijs
geleverd, wat tegen zooveel geld en
zoo treurige middelen der trust de
coöperatie vermag. Het is niet alleen
het verbruik der „wholesale", die de
trust gaarne aan zich zou trekken
maar het is vooral ook het voorbeeld
voor de petroleumhandelaren, dat zij
vreest. En als nu eens de coöperatie
zich zoozeer uitbreidde, dat haar ver
bruik alleen voldoende was om de con
currentie in Denemarken in het leven
te houden of, wat nog beter zou zijn,
om zelf bronnen te exploiteeren. Want
zoolang zij niet meesteres is over de
grondstoffen, is zij nog steeds niet vei
lig voor 't geval, dat alle producenten
tot één wereldtrust samenkomen.
Buitenland.
De toestand In Rusland.
Hst telegraafagentschap verneemt uitLodz,
d.d. 1 dezer, dat naar den commissaris van
politie aldaar een bom is geslingerd. Da
commissaris is zwaar gewond. De man, die
de bom heeft geworpen, is door de agenten
van politie, die hem wilden gevangen nemen,
gekwetst en daarop als gevangene naar het
ziekenhuis gebracht. Da ontploffing was zoo
sterk, dat alle ruiten in de omliggende
hnisen verbrjjzeld zgn.
Volgens bericht uit Petersburg, heeft de
politie daar Zaterdag twaalf personen ge
vangen genomen, die zg voor gevaarljjke
anarchisten houdt. Naar 't heet is bq een
hunner aan huis een werkplaats voor de
vervaardiging vau bommen ontdekt. Zg ko
men uit Zwitserland. De politie had opge
merkt, dat de laatste dagen twee sleden en
een wielrjjder de rgtuigen van aanzienlijke
mannen volgden. Dit leidde tot waakzaam
heid en tot de inhechtenisneming. Een der
gevangenen loste een pistoolschot op de
de politic, echter zonder iemand te raken.
Een tweede Kisjinef noemt H. F. B. Lynch
in de Times de moordpartij in Bakoe, want
het heeft allen schjjn, dat geen rassen- en
geloofshaat tusschen Tartaren, die Mobarae-
danen zgn, en Armeniërs, die Christenen
zgn, de oorzaak is, dat er vier dagen tns-
schen die twee stammen gemoord is, maar
dat de Russische overheid den strjjd aan
gestookt heeft, en nadat zjj uitgebroken
was, trachtte zg hem niet te stniten,
lynch haalt tot staving van die voor
herinnering en het tegenwoordige, wat zg
habbsn wilde en wat zg zon willen behonden,
fantasie en werkelijkheid, streden met elk
ander. Felixfluisterde zg zacht.
»Wat bedoel je daarmee?* vroeg hg.
Zg sloeg de oogen op, zij bezon zich
als in ean wakenden droom zeide zjj
Felice gelukkig
Nu kon hg zich niet langer inbonden,
hg drnkt9 haar aan zgn borst, alsof hg
haar nooit wilde loslaten; zg lachte als
vau innige vreugde, en dacht daarbjj welk
een gelukkig toeval het toch was, dat dien
naam ter rechter uur zulk eon gelukkige
boteakenis had gekregen.
XV.
Den volgenden ochtend vroagtgiig reed
Philip Brona met Felix Romberg en dokter
Werner naar Meisenbach.
Toen Philip zag, dat zgn moeite om
Freule von Sonnenfels door sport en de
deugden van een gentleman, voor zich te
winnen, toch te vargeefs was, had hg die
wel niet geheel verwaarloosd, maar was al
zgn lust er af. De gezalschapswereld ver
maakte hem niet, hg gevoelde, dat hg er
niet in paste, noch door zgn manieren,
noch door zgn neigingen. Hg had genoeg
van zgn vaders slimheid overgeërfd, om
wel ta begrgpen dat hg, zooals hg zich
da£r voordeed, evenmin kans had om Do-
ralines hart te veroveren. Dus had hg zgu
domicilie naar Meisenbach verplaatst. Baron
von Braun tot Meisenbach op M-dschenb&ch
klonk niet slecht, en met zgn paarden kon
hg binnen een uur in de stad zgu.
Hg beheerde de bezitting, dat wil zeggen,
stelling de Bakinskia Isweati», een Bakoasch
blad, van 25 Februari aan. Wjj hebban niet
den minsten twgfel, schrgft dit blad, dat
de moord op touw is gezet door dezelfde
menschen, die de slachting van Kisjinef
hebben klaar gespeeld. Uit vele sanwgzin-
sren is gebleken, dat spoedig nadat de om-
wentelin sbewaaing te Petersburg begon
nen was, er op geheimzinnige wjjze onder
de Moslemen in den Kankazus en vooral te
Bakoe het gerucht werd verspreid dat de
Arraeniësrs zich wapenden om da Moslemen
te vermoorden; en onder dö Armeniërs, dat
de Moslemen zich wapenden om 't de Arme
niërs te doen. Daaruit ontstond een zenuw
achtige achterdocht tusschen de twee rassen.
Toen, op den 19en Februari, werd dicht
bg de Armeensche kerk een Mohaaiedaan
doodgeschoten. Het was niet na te gaan,
wie de dader was, maar de Russische over
heid Ria-ikte, zinder schgn vau eenig be-
wjjs, bekend, 1st het Armeensche revolu
tionaire comité den moord bevolen had.
Dat was het sein tot de gruwelen. En nu be
schrijft het blad hoe woest er in de stra
ten gevochten werd, hoe men nit huizen op
de menigte schoot, hoe huizen in brand wer
den gestoken en de bewoners in de vlam
men omkwamenhoe Ijjken in stukken
werdsn gehakt. E^n afdeoling soldaten, een
troep Kozakken, zag kslm aan hoi de Tar
taren weerlooze Armeniërs afmaakten. Dat
duurde zoo vier dagen.
Op den eersten dag vroegen Armenische
en Mosfemsche nofcabslon den gouverneur
telefonisch verlof, om gezaraenlgk door de
stad te trekken teneinde aan hst bloed
vergieten een einde te maken. De gouver
neur had allerlei bezwaren. Toen kwam de
sjsich-ul-lslam uit Tiflis over. Hg vroeg een
geleide van Kozakken om naar het tooaeel
van de ergste moorden te gaan. Toen men
daarmee draalde, gin# men er maar ge
zamenlijk op uit. De sjeich-nl-Islam sprak
toen zgn geloofsgenooten zoo krachtig en
meesleepend toe, dat zg hnn schiettuig
wegwierpen en zich met de Armeniërs
verbroederden.
Kenschetsend was wat er kort daarop
te Tiflis gebeurde. Op het plein van de
Armeensche kathedraal werd er een ljjk-
dienst voor de gestorvenen gehouden. En
aan dien Christelgken dienst nam de sjeich-
ul-Islam met duizenden Moslemen deel!
De s'eich-nl-Islam sprak ook en gewaagde
van >den listigen geest die de Moslemen
.«Ml MUIMHWIMUBBIII ■HM IWIIHM II' WW UUUmJ*aBmmiÊHHWVmmUUlJiX
hg hoorde de verslagen van den adminis
trateur aan, knikt-» bg de voorstellen, welke
deze hem deed, en ging soms over de velden
en door het bosch wandelen.
Zoo was hg een geraelgk eigenaar van
de aanzienlijke bezitting geworden, wiens
optreden niemand verheugde; maar ook
een gestreng, en nauwlettend heer, die nie
mand iets gunde van het geld, dat hem
zelven tot dusverre nog niet geven kon
wat hg vnn het lot verlangde, maar er
ijverig aan dacht, om het te vermeedersn.
terwijl zg allen te kort kwamen.
Op Meiachenbach werden de heeren met
een nitgeleezen ontbijt opgewacht; daarna
gingen zjj uiteen.
Felix richtte zich in, dat wil zeggen, hg
kraamde eenige schildergereedschappen uit
hg had geen rust, voordat hjj de schets van
een nieuw schilderstuk begonnen was: Bell»,
zooals hjj haar in hot water, onder het groen
der oranjeboomen afgespiegeld, had gezien
Bella, zooals zg in levenden Ijjve was.
De heer van den huize en dokter Werner
zgn intusschen in drnk gesprok. De machine
in de fabriek had een stoker den voet ver
brijzeld. Het ongeluk was zgn eigen schuld,
en de man had, strikt genomen, geen recht
op schadevergoeding. Dokter W emer is zgn
voorspraak, maar de gestrenge, nauwziende
patroon wil er niets van weten. Zoo heeft
de dokter ook door zjjn attest twee arbei
ders, die tot dusverre aan de fabriek werk
zaam waren, broodeloos moeten makende
fabrikaat wil niet anders dan gezonde werk
lieden henban. Als hg hen met zgn geld
steunt, moeten zg hem met hun kracht
steunen; dat is niet meer dan billjjk vol-
van Bakoe bezield had om deze schande
lijke moorden te begaan*. Hg deed een
beroep op de bevolking om te zweren, dat
zg niet meer naar den Duivel Eóudeu luis
teren (de Russische regering wordt daar
met den naam vaD Duivel genoemd), en
de duizenden Aïmeniërs, Mohammedanen
en Georgiëfa riepen met eene stemWjj
zweren, dat wg niet meer naar den Duivel
sullen luisteren.
Aan bet slot vau zgn brief haalt Lynch
nog andere getuigenissen aan om ts be
wijzen, dat de schuld bg de Russische over
heid ligt.
In eau fabriek te Pahjanica hg Lodz is
het werk gestaakt moeten worden, maar
na eens niet wegens socialistische of andere
politieke agitatie. Hier ljjlen vau de 112
arbeidsters er 60 aan een geheimzinnige
vargiftiuing. Acht en twintig der ergst aan-
g-taste vrouwen zgn naar hst ziekenhuis
gebracht, waar thans een bacteriologisch
onderzoek plaats heeft. Men vreest, dat de
katoen, die bewerkt werd, door pestbacillsn
besmet is.
De »Dai!y News* meldt, dat grootvorst
Wladimir sedert twee maanden niet minder
dan 14 dreigbrieven heeft ontvangen.
Zondagavond om zeven nar kwam het
te Warschau tot een botsing tusschen een
oploop van ongeveer duizend Jodeu, die
zieh oogonschjjnljjk naar hat kerkhof be-
gavon voor de begrafenis van een socia
list, mat de politie» en da militaire macht.
De menigte stortte zich onder hoerageroep
op de troepen en vuurde revolverschoten
op deze af. De troepen antwoordden met
een salvo. Een Jood werd doodgeschoten.
In het geheele gouvernement-generaal is
daarop de verkoop van draai- en andere
pistolen ea patronen verboden. De wapens,
die in de winkels voorhanden waren, zgn
genummerd en de overheid ter bewaring
gegeven.
Spanje ljjdt sinds een paar maanden van
droog weer. Vooral iu Andalusië is de schade
groot en in het land van Malaga heerscht
njjpend gebrek. Er kan niet gewerkt wor
den op het land door de aanhoudende droogte;
duizenden menschen komen ten laste van
de bnrgerljjke armenzorg en van de diaconie.
De bevolking wordt roerig en de plaatse-
ljjke overheid vraagt troepen om de orde
te verzekeren.
Ook te Jerez, te Ultrera en in geheel
gens de wet! Maar de ellende der gezinnen
was groot.
>Heb'oen wg wetten, dan houden wg
ons daaraan,* zeide de praktische man van
zaken op alle tegenvooratelliogen van Wer
ner en zgn verzoek om raeelg lende inschik
kelijkheid, of de betrokken personen op
een andere wgzs hun brood te laten ver
dienen.
En voorzeker moest de dokter toestem
men dat veel, wat met een goed doel be
gonnen is, toch nu en dan ook zgn nadeel
medebrengt.
In Helmut Warners gemoed kwam iets
in opstand; »Het kan zgn,« zeide hg, maar
het diner op Meisenbach was hem dien
dag vergald.
Het was een heerljjke rit door het land
schap in zgn glinsterenden winterdosmaar
Helmut lette daar niet op, bg zag slechts
den winter en don nood tier armen, die er
mede gepaard gaat. Die bleeke gezichten,
door zgn verklaring nog bleeker geworden,
waren hem bijgebleven; die stomme wan
hoop op de harde trekken der mannen,
het geween der vrouwen, kon hjj maar
niet vergeten. Het sneed hem door het hart
hoe de kinderen om hun ouders stenden,
de grootere reeds het dreigend gebrek begrij
pende, de kleinere, als door iets onbekends
en treurigs iu hun onschuldige kindsheid
verschrikt, zich schnw en angstig achter
de plooien van moeders rok verbergende.
Weder ondervond hjj, hoe onbevredigend
zjjn beroep voor haai was, hoevesl verdrie
tigs er mede gepaard ging, en reikhalsde
hg naar een werkkring, waarvan hg meer
voldoening had. Vt orit vervolgd).
Naar het Duitsch
TAN
i «win MMMWEawpawi■■wmaujuuwsumwriase—msihi
+A fw ueamw mvafaiigf nt'NiViW-sigfW TT r-roe nr
