ilel Land van Neusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
r
INDUSTRIE.
Uitgever: L. J, VEERMAN, Heusden.
No. 2530. Zaterdag 23 Juni.
FEUILLETON.
1906.
ri£t land van alt
voor
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO,
franco per post zonder prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77s c^- Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
avond ingewacht.
In het Z. Adv. BI. kwam onlangs
een gesprek voor van een bejaard heer
uit Twente met den schrijver van een
stuk over de ongezondheid van onze
industriehierover ontleenen wij het
volgende
Zie, zei die heer, daar ginds achter
dat hek van een fabriek zag ik een
wagen met kisten geladen, bestemd
voor Engelsch-Indie. Is het toch niet
eigenlijk krankzinnig, dat wij met
groote moeite en kosten daar de ruwe
katoen vandaan halen, om ze dan later
als sarongs en andere weefsels er weer
heen te brengen? Als men daar ginds
een paar fabrieken bouwde, dan kon
dezelfde stof voor veel minder, mis
schien voor de helft worden geleverd.
De schrijver antwoordde hem, dat dit
zeker zou kunnen, maar dat hij 't erg
gelukkig vond, dat dit niet zoo was,
want dan konden wij de inlandsche
nijverheid wel opdoeken. Ja z°ker, zei
hij, dat zal ook wel over korter of
langer tijd gebeuren. Als ik zoo die
groote gebouwen zie, die maar voort
durend worden uitgebreid, dan denk
ik wel eens: wat zullen onze klein
kinderen nog zien van al die kasteelen
der nijverheid, die nu de trots uitma
ken van hunne bezitters.
De schrijver vond, dat hij tamelijk
pessimistisch gestemd was, maar hij
beweerde, dat die nijverheid, ond.inks
de hooge vlucht die zij genomen had,
door en door ongezond was.
En hij ging voort: „Het ruilverkeer
der volken berust op 't oogenblik niet
op een natuurlijken grondslag, maar
op een knnstmatigen. Natuurlijk is
een nijverheid, die de grondstoffen voor
hare producten in de buurt heeft. Zoo
is België b.v. aangewezen op dè ijzer
industrie, evenals sommige gedeelten
van Duitschland. Daar heeft men ijzer
erts en steenkool bij de hand. Hier te
lande bestaan ook groote machinefabrie
ken, veel te veel en te groot voor de
eigen behoefte. Zij moeten dus buiten
de grenzen een afzet-gebied hebben en
komen in concurrentie met andere lan
den, die in gunstiger staat verkeeren.
Wat nu Duitschland betreft, nu ten
gevolge van de agrarische opperheer
schappij daar alle levensmidde'en zoo
veel duurder zijn, moest daar natuur
lijk ook het loon verhoogd worden ea
dit heeft de productiekosten verhoogd,
27)
In een van haar vele ledige oogen blik
ken, kwam zij op den inval de inrichting
van de huiskamer een weinig te verande
ren; voor menig meubel was een betere
plaats aan te wijzen, en met grooten ijver
ging zij aan 't werkinzonderheid hadden
twee majolica-vazen haar opmerkzaamheid
getrokken, en het kostte haar vrij wat moeite
en nadenken, eer zij zoo stonden, dat haar
schoonheid bij het binnenkomen van de
kamer terstond in 't oog viel; zij had ze
geheel verborgen gevonden, terwijl zij zich
nu zoo prachtig vertoonden.
Met een glans van vergenoegdheid ver
wachtte Ilse nu haar echtgenoot, die uit
gegaan was, om hem bij zijn terugkomst
haar verfraaiingen te laten zienmaar zoo
dra hij de deur opendeed, bestierf de blijde
glimlach op haar gelaat, toen zij de uit
drukking van het zijne zag. Het tee kende
diepe droefheid.
„Dat had je niet moeten doen," zeide hij
treurig; „die oude, lieve kamer is mij vreemd
en ongezellig door deze verandering. Daar
moet ook weer de leuningstoel van mijn
moeder staan. Die vazen heeft zij met haar
eigen lieve, oude handen op de plaats gezet,
waar zij tot dusverre gestaan hebben. Zóó
kan ik het niet om mij heeahebben, Ilse."
Hij nam de majolica-vazen op, en bracht
ze in den verborgen hoek terug, waaruit
Ilse ze zoo vergenoegd te voorschijn had
gehaald. Hij zag niet, dat de vroolijke glim-
zoodat concurrentie mogelijk blijft. En
men moet niet vergeten dat wij kolo
niën hebben, waar onze nijverheid al
tijd nog min ot meer een voorsprong
heeft. Maar ik voorzie, dat als men
bij onze oostelijke buren eens zich
ontworsteld zal hebben aan die opper-
heei schappij van de Ost-ElbiBche land
jonkers en hun aanhang, de nijverheid
daar zal opbloeien en wij mede 't kind
van de rekening worden.
Geheel de nijverheid hier te lande,
niet het minst de textielnijverheid be
rust op de toevallige meerderheid van
kapitaal en intellect. Wat van de ka
toen geldt, doet dit evenzeer van andere
artikelen, als sigaren, cacao, margarine
en wat niet al meer en bewijst alleen
de economische minderheid van do meer
ot minder verwijderde volken. En nu
zijn kapitaal en wetenschap niet ge
bonden aan de grenzen van bepaalde
landen of zelfs werelddeelenzij gaan
bij voorkeur daarheen, waar ze het
meest winstgevend kunnen worden toe
gepast. Zij vloeien, evenals het water,
naar de laagste plaatsen. Dairom zal
elk volk trachten de artikelen, die het
zelf gebruikt, ook zelf te gaan produ-
ceeren. Heeft het de mannen niet om
dat te kunnen doen, het zal die van
elders halen en waar de wetenschap
is, komt het kapitaal van z<df.
Zoo b.v. Argentinië. Enkele jaren
geleden werd daar veel suiker ingevoerd,
nu maakt het zijn eig-m suiker niet
alleen, maar concurreert met de andere
landen op de Londensche markt. In
Japan is het evenzoo gegaan. Yenster-
glas, lucifers en allerlei dingen, die
voor korte jaren zeer gewilde uitvoer
artikelen daarheen waren, worden nu
in het land zelf vervaardigd en hebben
in China, zelfs in onze Oost, den Euro-
peeschen invoer verdrongen. Een onzer
consuls gaf daarom den raad geen
monsters te zenden van gemakkelijk
na te bootsen artikelen, omdat ze al
leen daarvoor zouden worden gebruikt.
Verschillende landen van Europa,
zooals Roemenië en Servië, die eco
nomisch inferieur zijn, verleenen aller
lei voorrechten aan buitenlandsche fa
brikanten, als ze hun fabrieken daar
willen vestigen. Maar zelfs als zij dit
niet doen, zal de ondernemingsgeest
van handelaren en nij veren er hen toe
brengen, dat dódr te doen, waar zij
zich van een goeden afzet kunnen
verzekeren.
De voorbeelden liggen voor 't grijpen.
Argentinië, welks bevolking zich reus
lach van het gelaat zijner jonge vrouw ver
dwenen was, dat haar oogen vol tranen
stonden.
Zoo leefde Ilse dan in haar nieuwe om
standigheden, zonder er eenig genoegen van
te hebben, en al meer en meer sloop de
herinnering aan het verleden in haar hart
en verlangde zij dit terug. Zij had daarin,
wel is waar, niets goeds te verliezen gehad,
maar wat had zij er voor in ruil?
Van dit alles vermoedde Arnold niet het
geringste. Hij hield Ilse voor gelukkig, voor
gelukkiger dan hijzelf was, want aan zijn
hart knaagde droefheid over de onverzoend
gestorven moeder, al oefenden de gewone
levensomstandigheden ook haar lenigende
kracht op hem uit.
HOOFDSTUK IV.
Weken waren maanden geworden. De
eene dag ging even stil als de andere voor
bij de weinige keeren, dat Ilse buiten de
deur was geweest, waren te tellen, want
de winter was dit jaar vrij streng.
De sneeuw lag als een verschansing voor
het hooge, breede venster.
Terwijl Use daar in mijmeringen verzon
ken zat, schrikte zij op van een luid ge-
schel. Weinige oogenblikken later werd de
deur geopend, en het hoofd naar binnen
stekende, vroeg een heldere stem„Is 't
gepermiteerd, mevrouw Schmidt?"
Met een blijden uitroep sprong Ilse op
en breidde haar armen uit.
„Ina!" In dat eene woord lag een
wereld van gevoel.
„Je hebt lang op me moeten wachten,"
zeide de schoone, jonge vrouw, haar mof
ter zijde werpende en haar kostbaren man
tel losmakende, „maar eindelijk ben ik er
toch, en ik hoop dat wij elkaar nu dikwijls
zullen zien. Parijs is zoo verleidelijk, weet
achtig en snel vermeerderde, voerde
ook personen in die hun nijverheid
overbrachten. Zoo werden er vroeger
groote hoeveelheden kaarsen ingevoerd,
ook uit ons landeen Nederlander
richtte er een paar kaarsenfabrieken op
en op 't oogenblik heeft die invoer
van kaarsen al niets meer te beteekenen.
Vóór we oen paar jaar verder zijn zal
het een uitvoerartikel zijn geworden.
Zoo stichtte daar een groot importeur
van emailgoederen een fabriek, om zelf
in zijne behoefte te kunnen voorzien.
Al heel merkwaardig is bet geval der
Italiaansche sigaren, die door de Régie
geleverd worden en berucht zijn om
hare duurte en mindere kwaliteit. Daar
onder de landverhuizers zich zeer veel
Italianen bevonden en deze de voor
keur gaven aan het fabrikaat, dat zij
gewoon waren te rooken, was de in
voer van dit product van groote betee-
kenis, totdat een slimme vogel op het
denkbeeld kwam dezelfde sigaren te
Buenos-Ayres te gaan fabriceeren, tegen
veel lagere prijzen.
En zoo zal het blijven gaan. De daar
gekomen landverhuizers zullen er gaan
deweg tot betere toestanden komen en
daardoor zich meer levensbehoeften
scheppen, die aanvankelijk een nieuwe
afzetmarkt voor Europeesche en N.-
Amerikaanscbe producten vormen, maar
spoedig door eigen fabricage in de eigen
behoeften voorzien. Voorshands worden
nog alleen en voornamelijk landbouwers
gevraagd om den maagdelijken bodem
te ontginnen, maar ook daar zal gelden,
wat van alle landen geldt, dat de land
bouw zich zal ontwikkelen en bloeien
onder den rook der fabrieksschoorstee-
nen, zooals ge 't hier voor oogen hebt.
Over 't algemeen is slechts die nij
verheid gezond en heeft recht van duur
zaam bestaan, die de grondstoffen van
eigen bodem verwerkt. Zoo komen nu
hier te lande al Ned. Indische sigaret
ten en wordt op Java voorbereid een
cacao- en chocoladefabriek en is men
eindelijk zoo wijs geworden de vruch
ten uit ons land niet meer naar Enge
land te zenden om vandaar de jams te
betrekken, maar om er zelf jam van
te maken en die uit te voeren. En zoo
zullen ook de dagen komen, dat Indië
en Texas z«lf hun katoen spinnen en
weven en niet meer de weefgoederen
van eigen grondstof uit Europa betrek
ken. En daarom zie ik de toestand van
Tw< nte do kor in. Op 't oogenblik halen
wij de iameh uit Indië en verwerken
ze. Over enkele, misschien tientallen
van jaren verwerkt Indië ze zelf.
En zoo zal het hier en overal gaan
waar do nijverheid de grondstoffen van
elders haalt.
Daarbij komt, dat de verre volken,
naarmate zij meer tot ontwikkeling ko
men, hun zonen naar Europa zenden
om zich daar te bekwamenen wat
hier na jaren tot stand werd gebracht
zal het ginds in korten tijd tot stand
brengen, omdat men hier eerst de we
tenschap moest maken, ginds alleen de
uitkomsten heeft toe te passen.
Hiiitenlaml.
Het Handelsbl. van Antwerpen meldt:
Luitenant Massart, die 9 maanden in
de gevangenis verbleef, beschuldigd van
talrijke moorden op inboorlingen, is
is uit den Kongostaat in Europa terug
gekeerd, na in eersten aanleg en in be
roep te zijn vrijgesproken geweest.
Zooals men weet, werd het gerucht
verspreid dat hij ter dood veroordeeld
was, doch het is nu algemeen bekend
dat hij tot tweemaal toe onschuldig
werd verklaard aan al de misdaden, die
de Engelsche zendeling hem ten laste
legde en waarover de Engelsche pers
zooveel beslag maakte,
f De inboorlingen, die hem beschuldig
den, moesten na ondervraging beken
nen, dat zij niets hadden gezien, en zij,
die tijdens het onderzoek verklaarden
ooggetuigen te zijn geweest, verklaar
den in openbare zitting, dat ze gelogen
hadden.
Iu de Belgische Congo is een opstand
uitgebroken onder de inboorlingen in
het district Kwango. Zij bestormden
den politiepost en vervolgens een na
burige fabriek.
De geheele streek is in onrust. Men
gelooft, dat een blanke beambte werd
vermoord. Honderd man zijn uit België
naar de Congo gezonden om den op
stand te onderdrukken.
Uit allerlei streken van Duitschland
komen berichten over hevige onweders
en wolkbreuken. In het dal van de
j Neckar en het zuidelijke Odenwald zijn
veel veldvruchten te loor gegaan, de
'akkers zijn met zand en steenen bedekt.
In de streek om Eisingen heeft het
plotseling gewassen water van de Rems
groote schade aangericht. De bergstroom
steeg twee meter in tien minuten tijds.
j In de Palts is de schade vooral groot
in de buurt van Tweebruggen en St.
Ingbert. Daar zijn vele telefoonlijnen
vernield, is vee op stal verdronken en
zijn ettelijke huizen door den bliksem
beschadigd. Te St. Ingbert was het juist
jaarmarkt. De kramen spoelden zoo
maar weg. De stortregen hield vier uur
aan.
Volgens een bericht uit Straatsburg,
staan het dorp Hattmatt en het dal
van de Wiese onder water. De hooi
en aardappeloogst zijn vernietigd. Tus-
schen Büst en Hangenbieten is de spoor
dijk onderspoeld.
Een Engelsche stoomboot heeft uit
Tigil, in Kamsjatska, te Hakodate be
richt gebracht van een ergerlijke ge
schiedenis als het verhaal waar is.
Verleden jaar, zoo heet het, namen de
Russen een Japanschen vischschoener,
vermoordden tien koppen van de be
manning, kleedden de overigen uit en
dreven hen het bosch in. De mannen
hadden vreeselijk van de muggen te
lijden en de eigenaar van het Japansche
schip beging zelfmoord.
Acht man zouden nu nog als slaven
te Tigil vastgehouden worden. Zij lijden
gebrek en worden mishandeld en mogen
's winters geen kleeren dragen
Voorstanders van een hervorming van
het huwelijk in Frankrijk zijn van plan,
bij de Kamer een wetsontwerp in te
dienen, dat o. :n. zal bepalen dat elk
huwelijk na een afwachtingstermijn van
twee jaar zonder bijzondere reden ont
bonden kan worden, op verzoek van
een van beide partijen, zelfs indien de
andere er tegen is. Dat zou dus ten
gevolge hebben dat geen huwelijk lan
ger bindend zou zijn dan twee jaar.
Dezelfde hervormers willen de wette
lijke bepaling afgeschaft hebben, volgens
welke scheiding kan uitgesproken wor
den voor lichamelijke mishandeling van
de vrouw door den man.
Vijftig leden van het nationale ver
bond van dagbladschrijvers, dat zijn
algemeene vergadering te Indianapolis
houdt, zijn Woensdag ziek geworden,
nadat zij boterhammen met Ameri-
kaansche ham hadden gegeten. Het
vleesch bleek niet goed geweest te zijn.
Dank zij goede geneeskundige zorgen,
is niemand gestorven.
De journalisten waren ook door de
Chicagosche vleeschmagnaten uitgenoo-
digd om de pakkerijen in oogenschouw
te komen nemen, maar hebben bedankt.
Enkelen zeiden dat zij hun buik vol
hadden van Chicagoosch vleesch.
In Duitschland en namelijk te Berlijn,
voegen de chocoladefabrieken bij hunne
tabletten de volgende nota: „Bewaar
het zilver-papier." Dit papier is een
zuiver en zeer duur metaal. Binnenkort
zal dit papier door agenten bij eenge
haald en aan den inkoopprijs betaald
of voor liefdadigheidswerken gebruikt
worden.
De chocoladenijverheid in Europa
je, en wat Wasilus betreft, kan ik wel
zeggen dat ik met hem tevreden ben. Ben
je al lang terug, Ilse?"
„Ja," antwoorde zij en dat zij dit zoo
kortaf zeide, evenals de toon, waarop zij
haar naam uitriep, deed Rosina er het
hare van denken.
„Als ik je niet stoor, lieve," ging Ina
voort, „blijf ik een paar uur uurtjes bij je.
Ik geloof, dat wij nog veel te praten
hebben."
Ina sloeg haar arm om Uses middel.
„Zeg mij eens," vroeg zij, „ben je ook
gelukkig?"
„Neen, neen 1" was het snikkend ant
woord. „O, raad mij, help mij, Ina, ik
heb niemand buiten jou."
„Arm schepsel 1" liefkoozend streek de
danseres haar over de wangen „kom,
vertel het mij." Dit zeggende, trok zij haar
vriendin naar de sofa.
Op dit oogenblik werd de deur van de
aangrenzende kamer geopend en stak Rika
haar hoofd naar binnen. „Ik moet mevrouw
doen opmerken, dat Felix slaapt, en licht
wakker zou worden als hier zoo luid ge
sproken wordt," zeide zij, op haar gewonen
stroeven toon.
Ilse zweeg. Een oogenblik wachtte Ina
af wat zij daarop zou antwoorden, en toen
zeide zij, zonder haar stem in 't minst te
dempen „Het zal er niet veel op aankomen,
of mijnheer Felix nu of wat later wakker
wordt. Doe de deur maar goed dicht."
En toen die zeer hoorbaar in 't slot viel,
wendde zij zich tot haar vriendin„Hoe
kun je daarop zwijgen, Ilse, en wie was
dat?"
„Ach, Ina," klaagde zij, „je moest alles
eens weten 1 Niet dat ik met Arnold onge
lukkig leef, integendeel, hij is heel goed
voor me, maar ik ben niet in staat de om
standigheden te beheerschen en met de
schim van een afgestorvene te kampen."
En zij stortte haar hart voor haar vriendin
uit, vertelde van Rika's heerschzucht, haar
gedwongen werkeloosheid en haar onver
mogen om zich in huis meesteres te gevoelen,
zooals het noodlot haar nu eenmaal voor
haar verder leven had toegewezen. „Ik ben j
overtuigd, dat Arnold volstrekt geen begrip
van mijn toestand heeft," zeide zij ten
slotte, „hij begrijpt mij niet, maar ik, Ina, i
verga daaronder van verdriet."
Ina speelde met den kanten rand van
haar zakdoek. „Laat licht brengen, Ilse,"
zeide zij eindelijk. Toen dit geschied was, j
nam zij de jonge vrouw oplettend in
oogenschouw.
„Ik vrees, dat je in moeilijke omstan
digheden verkeert, kind, en dat je daar
werkelijk niet tegen opgewassen bent, om
dat je geen steun aan je man schijnt te
hebben; maar wat ik doen kan om je te
bevrijden, dat zal ik doen. O, Ilse, wees
geen grienebalk," stoof zij op, toen zij on
ophoudelijk tranen over haar gezichtje zag
loopen, „het maakt me zoo kriegel, iemand
te zien weenen, want dat vind ik het dwaaste
wat men doen kan daar win je niets
mee. Laat je ten eerste in een andere at
mosfeer verplaatsen, en dat zal door mij
geschieden. Geloof me, kind, zonder wat
strijd komt niemand het leven door, en
eigenlijk is dat ook de aardigheid er van;
ik verzeker je, zonder wat opwinding zou
het op de wereld niet om uit te houden
zijn. Weet je waarom ik eigenlijk gekomen
ben? Om je met je man morgen op mijn
verjaardag uit te noodigen."
„Iaa, dat zal moeilijk gaan, we zijn nog
in den rouw."
„Laat me maar eens met je man spreken,
haal hem maar hier."
Ilse deed de deur van de kinderkamer
open. „Rika," zeide zij, „roep mijnheer
Schmidt eens."
De huishoudster trok haar muts een
weinig over haar voorhoofd, en zonder een
woord te antwoorden, schelde zij een dienst
maagd, om te doen wat haar bevolen was.
Ilse kreeg een kleur, maar Ina zeide met
fonkelende oogen: „Dat is een brutaal schep
sel! Hoe kun je dat dulden? Ik zou haar
wel gauw op haar plaats zetten."
„Je zoudt ook niets tegen haar kunnen
uitrichten, geloof me, zij gevoelt zich hier te
vastgeworsteld," antwoordde Ilse berustend.
Arnold kwam binnen. Ina's vorschende
blik scheen hem verlegen te maken, en zijn
begroeting viel wel wat stijf en ongalant
uit, maar het schoone gelaat der prinses
vertoonde geen spoor van den indruk, dien
hij op haar maakte, en op haar gewone
levendige wijze betuigde zij haar vreugde,
dat zij haar vriendin eindelijk weder terug
had; en mijnheer Schmidt moest maar
goedvinden, liet zij er in één adem op vol
gen, dat zij druk met elkaar omgingen.
Ten slotte kwam zij met haar uitnoodiging
voor den dag. Maar daar had Arnold wei
nig zin in; hij was minder dan ooit in
een stemming om onder vreemde menschen
te komen. Toen Ina echter, bij zijn poging
om een weigerend antwoord te geven, na-
drukkelij k verklaarde dat zij daar niets
van wilde hooren, en het hem dan niet
moest verwonderen als zij Use, die vol
strekt geen reden had om niet te komen,
alleen weghaalde, gaf hij, niet instaat zijn
weigering vol te houden, de verlangde be
lofte, tot Uses stille, groote verbazing.
(Wordt vervolgd.)
NIEUWSBLAD
Uit het Duitsch.
„Wat ben je goed Ina," zeide Ilse, haar
hoofd tegen den schouder harer vriendiD
leunende„ik heb ook zoo naar je verlangd