el Laud van Heusden en Altena, de Langstraat en de Bommeierwaard.
Bet Bloede licbtje
Volksgeneeskunde.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 2871. If oensdag 1 Sept. 1909.
FEUILLETON.
UUD VAN ALTEN/ -
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f l.OO,
franco per post zender prijsverhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77s ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag-
avond ingewacht.
Als een gevolg van de voort
durende uitbreiding van het abonne
mentental en het daarmede gepaard
gaan van de ontvangst van meerdere
advertentiën, hebben wij besloten
daarvan ook onze abonré's te doen
profiteeren en zullen, te beginnen
met 1 OCTOBER a s., het abonne
mentsgeld per kwartaal van e'én
gulden verminderen tot 75 cent,
terwijl nieuwe abonne's het blad van
heden tot 1 October GRATIS zullen
ontvangen.
Administratie en Uitgever.
Hoe groot tegenwoordig ook het aan
tal officieele geneeskundigen wezen moge,
het wordt verre overtroffen door dat
der „deskundigen" onder het publiek.
Iedereen zal dat ondervinden, zoodra
hij aan de eene of andere kwaal lijdt,
vooral als dit naar de meening van
hemzelf of van de omgeving wat lang
duurt. Bijna iedereeD zal hem een advies
geven. Doch ook den langdurigen lijder
valt het menigmaal zwaar te berusten
in de onmacht der medische kennis.
Immers, hoe groot de vooruitgang en
ontwikkeling van dit vak moge zijn,
er blijven toch altijd nog genoeg zieken
die tevergeefs hare hulp inroepen. En
is men ziek, dan houdt alle logische
redeneering op, dan tracht niet alleen
het volk, maar ook de meer ontwikkelde
door het toepassen van huismiddelen,
die hem van alle kanten worden aanbe
volen, of door het inroepen van de hulp
van kwakzalvers of wonderdokters de
genezing te verkrijgen, die onder offici
eel-deskundige behandeling uitbleef.
Daarom kan men met zekerheid zeggen
dat de volksgeneeskunde nooit geheel
zal verdwijnen.
Wat heeft men nu onder volksgenees
kunde te verstaan Ze is, hoewel ze in
vele opzichten treffende overeenkomst
vertoont met de kwakzalverij, daarmede
toch niet op dezelfde lijn te stellen.
Terwijl n.l. het doel der kwakzalverij
is, geld te maken, en een zuivere han-
W. HEIMBÜRG.
(7
Ik aarzel eer ik den bokaal aan de lippen
bracht. Het was mij te moede, als stond
ik op het punt den starren mond eens
dooden aan te raken; daarop liet ik den
inhoud in één teug in mijn keelgat ver
dwijnen.
En met den vurigen neckarwijn, een
geschenk van den zwager mijner tante, die
te Heidelberg een hotel hield, veranderde
mijn stemming als door een too verspreuk.
Een onbestemd gevoel doortintelde mij.
Met den wijn had Godin poëzie haar in
trede gedaan en deed mij de geheele om
geving in een gansch ander licht aan
schouwen.
De waggelende schrijftafel zette ik terecht,
ik schoof het blad uit en spreidde daar de
geel geworden bladen van het manuskript
over uit.
Reeds zette ik mij neder om te lezen
maar een lichte, ternauwernood merk
bare beweging achter mij, en ik wendde
het hoofd om en staarde in Frida's bekoor
lijke oogen.
Die blik trof mij.
Een onuitgesproken smeekbede lag er
duidelijk in te lezen, maar de kleine mond
met de fijnbesneden rooskleurige lippen
bleef krampachtig saamgetrokken.
delszaak D, werkt de volksgeneeskunde
geheel belangeloos. Kwakzalverij is een
grove vorm van oplichterij, terwijl volks
geneeskunde geheel te goeder trouw is
en vast vertrouwen stelt in de werk
zaamheden harer voorschriften. Haar
ontstaan is te zoeken iD vroegere voor
schriften der officieele geneeskunde.
Daarom is het niet te verwonderen, dat
de volksgeneesmiddelen zoo weinig
overeenkomst vertoonen met de weten
schappelijke. Vergelijkt men ze echter
uit vroeger eeuwen met elkaar, dan is
het verschil minder sterk. Zelfs is er
samenhang te bespeuren tusschen volks
middelen van den huidigen dag met
die uit den tijd toen de mensch nog in
primitieven staat verkeerde. De primi
tieve mensch was n.l. op zijn instinct
aangewezen, en trachtte zich, door in
stinct geleid, zoo goed mogelijk te helpen.
Later werden allerlei middelen door her
haald gebruik bekend, en waren er per-
soi en, die door hunne ervaring op dit
gebied, als medici fungeerden. Een af
spiegeling van dezen toestand vindt men
tegenwoordig nog op Nieuw-Guinea,
waar de beschaving niet is doorgedron
gen. Herodatus verhaalt, dat de Baby-
loniërs hunne zieken op de markt brach
ten, om van voorbijgangers, die voor
de kwaal raad wisten, hulp te krijgen.
Na deze periode van „instinctieve"
hulp, komen andere opvattingen over
ziekten en geneesmiddelen voor den dag
en worden de kwalen toegeschreven aan
den invloed van vijandige personen of
hoogerstaande machten. Dit was destijds
een algemeen verspreid idee, waarvan
men gewag vindt gemaakt bij de klassieke
schrijvers, o.a. ook in hetüudeTestament.
Doch ook in latere tijden en zelfs heden
ten dage hoort men nog wel spreken van
booze geesten, duivels etc. Dit blijkt uit
de talrijk bekende bezwerings-formules,
die nog in den volksmond heerschen.
Vervolgens kwam het idee „betoo-
verd" of „behekst" in zwang. Dat dit
lang als oorzaak van ziekte beschouwd
is, blijkt wel hieruit, dat men tegen
woordig nog wel hoort zeggen, dat
iemand behekst is. Daarmee veranderde
echter de wijze van genezing weer. Er
kwamen duivelbanners, die den aard
der ziekte vaststelden op het aanwezig
zijn van het een of andere, dat van de
overige in de nabijheid van den patiënt
aanwezige voorwerpen verschilde, b.v.
een kransje veeren in het hoofdkussen.
Behandeling was dankoken van een
levende, geheel zwarte kip, met veeren
en al, waardoor degene, die aan be-
toovering schuldig was, werd gedwongen
Niettemin verstond ik dien blik.
Haastig vroeg ik:
„Ken je den inhoud dezer papieren?"
Zij volhardde in haar stijfhoofdig stil
zwijgen.
„Zal ik luid lezen?"
Zij aarzelde met haar antwoord. Ik zag
duidelijk, dat zij innerlijk aan eengrooten
tweestrijd ter prooi was.
Toen knikte zij met het hoofd en bijna
scheen het mij toe, alsof zij mij slechts met
tegenzin de genade bewees naar mij te
luisteren.
Zij vlijde zich weder in den leunstoel
neder en staarde, mijn blikken ontwijkend
naar buiten in het dichte gebladerte van
het woud. De groene weerschijn weefde
zich in de schemering bekoorlijk om haar
lichte, slanke gestalte.
Een prikkelende dennengeur drong door
het venster naar binnen; de schaduwen
der bladeren zweefden in het spel van den
herfstwind over het papier. En rondom
ons heerschte een plechtig, indrukwekkend
stilzwijgen, alleen het somber, eentonig
tikken van een houtworm deed zich met
regelmatige pauzen hooren, terwijl van tijd
tot tijd van uit het woud de kreet van
een roofvogel ons in de ooren snerpte.
Eindelijk vestigden mijn oogen zich op
het papier en met onzekere stem ving ik
aan te lezen
Hl.
„Op Palmzondag, Ao. Di. 1776.
„Waarde Vriend Johannes!
„Voor mij ligt je brief, dien ik met
spannende belangstelling heb gelezen, want
uit eiken pennenstreek schitteren mij de
zich te vertoonen en de betoovering op
te heffen.
Ook begon men zijn heil te zoeken
in zoenoffers, waarvoor dikwijls men-
scheii, doch veelal dieren werden ge
bruikt. Langzamerhand echter nam men
deelen ervan als geneesmiddel. Zoo
werd b.v. bloed zeer veelvuldig aange
wend.
Vele van de volksmiddelen, welke
vroeger werden gebruikt, kunnen niet
meer verklaard worden, wel is het
mogelijk de hooge ouderdom ervan aan
te toonen, doch de oorzaak van htm
ontstaan wordt niet opgehelderd. Daar
naast zijn er, die op hun tocht uit
de oudheid naar het tegenwoordige
door allerlei mondelinge en schriftelijke
overzettingen zulke veranderingen heb
ben ondergaan, dat men hun spoor
bijster raakt. Ook zijn de middelen
aangewend tegen ziekten, die met de
oorspronkelijke eenige overeenkomst
vertoonden, om ten slotte bij geheel
andere kwalen te worden toegepast.
Niet alleen echter in toepassing, maar ook
in vorm treden vaak veranderingen op.
In al deze voorbeelden heeft de volks
geneeskunde zijn oorspronkelijk karak
ter van primitieve geneeskunde bewaard.
Van deze primitieve vorm heeft zich
eerst langzamerhand de officieele genees
kunde afgesplitst. Een eerste schrede
in die richting vindt men bij de natuur
volken, waar de behandeling der zieken
was toevertrouwd aan een bepaalden
standprieters en toovenaars. In den
loop der tijden nu is door de meerdere
ervaring de schoolgeneeskunde gevormd,
die in het begin van haar zelfstandig
bestaan allerlei volksmiddelen toepaste,
terwijl het volk, dat bijna dagelijks er
.mee in aanraking komt, gemakkelijk
er toe overgaat, om eenige middelen
zelfstandig te gaan gebruiken. Niet al
leen beschikt echter die volksleer over
middelen, wier waarde twijfelachtig is,
integendeel, er zyn er onder, die wel
degelijk gebleken zijn van goede werking
en daarom door de wetenschap volkomen
zijn overgenomen. Zoo worden tegen
woordig bij de wondbehandeling vochtige
verbanden gebruikt, die van niemand
anders afkomstig zijn dan van een
eenvoudigen Duitscher, Priessnitz. Meer
dergelijke middelen zijn op te noemen,
on zij geven ons een vingerwijzing om
tot voorzichtigheid aan te sporen bij
het be- en veroordeelen van de middelen,
die het volk toepast.
fiftiitenlaiid.
Te Ch&lons-sur-Marne is uit de ka-
liefde en vriendschap te gemoet, die ge
steeds zijt blijven koesteren voor je ouden
vriend, hoeveel jaren ook zijn verloopen,
sinds wij elkaar van aangezicht tot aange
zicht mochten aanschouwen.
„Ook mocht ik tot mijn onuitsprekelijk
genoegen vernemen, dat de goede God je
familie met Zijn zegeningen overlaadt en
dat het je gade en kinderen goed gaat. Je
oudste dochter is sinds een jaar getrouwd
en heeft je reeds tot grootvader verheven,
terwijl je zoon zijn candidaats-examen in
de theologie met goed gevolg heeft afgelegd.
„Nu verlang je naar ik heb gelezen, ook
van mij te vernemen hoe het thans met
mij gaat.
„Ach, oude vriend, dat kan ik in twee
woorden zeggenIk heb nimmer de kunst
verstaan gelukkig te worden.
„Luister
„Mijn oude Jobst heeft een jong blond-
harig meisken op bezoek, zijn kleindochter.
„Zij zit buiten in de avondschemering
onder de linden en zingt:
„Het zijn de lied'ren, die mij ontschoteD
In den wislend loop der jaren,
Nu komen mij woord en klank weer
[in 't geheugen
Als wilde de jeugd mij plots weer
[verheugen
En kussen mijn zilveren haren
„Ja, Johannes, dat heb je niet kunnen
denken, dat ik sentimenteel zou worden
en aan 't dichten zou slaan.
„Er moet mij menige jagervloek uit den
mond zijn gevallen, maar geen poëtisch
versje. Ik ben trouwens ten volle overtuigd,
dat ik een zonderling figuur zou hebben
gemaakt als voordrager van gedichten of
zerne, waar het 106de infanterie ligt,
het hoofdbestanddeel van het nieuwste
model mitrailleuse gestolenEn alles
doet vermoeden, dat het per automo
biel over de slechts 200 K.M. verwij
derde Duitsche grens gevoerd is en
dat men hier, door bemiddeling van
een gedeserteerd Fransch korporaal, te
doen heeft met een inderdaad zeer ver
gaande en zeer ernstige daad van dief-
stal-spionnage.
Wat de spoorwegramp van Contich
fin België) kost: Tot nu toe, op drie
honderdzestig vragen tot schadevergoe
ding, van slachtoffers of van dezer bloed
verwanten, hebben er twee honderd
tot een minnelijke schikking geleid;
en de staat heeft zoowat vier millioen
betaald. Blijven honderdzestig gevallen
door de rechtbank te beoordeelen. Zoo
kan men voorzien dat de ramp van
Contich aan het Belgische departement
van spoorwegen om en bij de acht mil
lioen kosten zal.
Honderd zes en veertig ontslagen Fran-
sche postbeambten zijn weder in dienst
gesteld. Zondag heeft minister Milleraad
het besluit daartoe geteekend.
De Matin verneemt uit Saloniki, dat
de oud-sultan Abdoel Hamid teekenen
van geestes-verslapping vertoont. Hij
kan 's nachts uren voor het open raam
staan, dat naar Konstantinopel is ge
keerd. Hij verwenscht zijn lot, beklaagt,
zich, dat hij het oogenblik voor den
staatsgreep slecht heeft gekozen. Hij
ziet er slecht uit en kan niet slapen,
's Nachts is hij bang, want hij gelooft
dat hij 's nachts zal sterven. Dan roept
hij zijn vrouwen en laat zich de kaart
leggen. Soms barst hij in woede los,
slaat met de vuist op tafel en spreekt
vreeselijke verwenschingen uit.
Volgens een bericht uit Mexico zijn,
door het buiten de oevers treden van
de Santa Costarina-rivier, in het noor
den van Mexico noodlottige overstroo
mingen veroorzaakt. Naar luid van be
richten uit Monterey zijn er meer dan
1200 dooden en 15,000 personen dak
loos. De materieele schade wordt ge
raamd op 20,000,000 dollars.
Op Vrijdag en Zaterdag is 171/aEng.
duim regen gevallen. Zondag steeg het
water van de rivier tot het hoogste nog
ooit in de geschiedenis der stad waar
genomen peil. Zondag werd van ge
meentewege voedsel verstrekt aan 5000
personen. Tal van lieden, die zich aan
den zuidkant van de rivier bevonden,
konden niet worden bereikt. De groot
ste verliezen vielen Zaterdag voor, toen
vele hooge gebouwen, op welker daken
de menschen de wijk hadden genomen,
instortten, waarbij allen omkwamen.
In eeu der schoolgebouwen bevonden
dergelijken poespas. Mijn tqng was altijd
weerspannig, in complimenten afsteken ben
ik steeds een beunhaas geweest alleen
in het woud, bij de uitoefening van het
jagersbedrijf, gevoelde ik mij door levenslust
dobrtinteld.
„En toch, van binnen, in mijn hart, weer
klonken soms, doch alleen voor mij hoor
baar, wonderlijke geluiden als de vage
klanken van vreemde, slechts halfbegrepen
muziek uit de verte. Daar hebben de bloe
men gebloeid, wier geur alleen door mijzelf
kon worden waargenomen en wier harmo
nische kleuren slechts mijn geestesoog be
koorden.
„Doch naar buiten was dit alles niet
merkbaar.
„Indien dit alles anders had kunnen zijn,
indien ik in staat ware geweest hetgeen er
omging in de diepste roerselen mijner ziel
aan hen, die mij omringden, mede te deelen
indien mijn karakter anders ware geweest,
als ook ik had kunnen lachen en vleien,
en den galanten kavalier spelen, dan
„Dan ware zoo veel, wat mij tot den
ongelukkigste aller mannen heeft gemaakt,
niet gebeurd; dan ware ik niet de men-
schenhater geworden, de in zichzelf gekeerde,
sombere, troostelooze kluizenaar die ik thans
ben.
„Verder heb ik in je brief gelezen, dat je
gaarne meerdere bijzonderheden wilt ver
nemen omtrent het overlijden van prins
Christiaan, „onze Chris," zooals wij hem
noemden in de gelukkige jaren van voor
heen.
„Ja, Johannes, wij zijn, toen voor hem
het uur was geslagen, waarop hij zijn in-
zich 90 vrouwen en kinderen, die al
hooger en hooger weken voor het rij
zende water. Toen stortten de muren
in en allen kwamen om. Op den noor
deroever zagen duizenden het gebeuren
zonder te kunnen helpen. Daar de hoofd
buis der waterleiding is gebroken, is
de stad zonder drinkwater. Ook het
electrisch licht en de electrische trams
kunnen niet meer worden gebruikt. De
autoriteiten verklaren, dat het weken
zal duren voor de spoorverbinding kan
hersteld zijn. Hulp van buitenaf is
dringend noodzakelijk.
Te Monterey alleen zijn reeds 1400
lijken van slachtoffers der overstroo
ming geborgen.
Plaatselijk ilienws.
Heusden, 1 Sept.
Een bijzonder groote aardappel, wegende
1 pond en 1 ons, werd ons zooeven getoond,
afkomstig en geteeld door Joh. Bax alhier.
Nu de dagbladen zich algemeen gaan
bezighouden met de gevallen cholera te
Rotterdam en de daarmede correspondee-
rende plaatsen, achten wij ons verplicht
het publiek te waarschuwen tegen overdre
ven onrust; doch er tevens op te wijzen,
dat groote waakzaamheid noodig is, om te
voorkomen dat ook onze stad besmet wordt.
De geneesheeren zijn het er toch over
eens, dat als men niet in aanraking komt
met uitwerpselen van patiënten en zijn
lichaam niet veronachtzaamt, door het
drinken van rivierwater, rauwe groenten
en vruchten te eten, zonder die eerst met
warm water te hebben afgespoeld en men
zich niet te buiten gaat aan sterken drank
(tusschen gebruik en misbruik is een groot
verschil) men niet bevreesd behoeft te zijn.
Mocht echter (evenals in 1893 toen zich
alhier enkele gevallen voordeden, van elders
aangebracht) de cholera tot hier doordrin
gen, dat men ook dan op zijne hoede zij
voor uitbreiding.
In 1893 werden de patiënten direct over
gebracht naar de z.g. barak, een goed in
gericht ziekenhuis, nabij de Wal, om aldaar
verpleegd te worden. Eene gezondheids
commissie was ijverig werkzaam om direct
de aangetaste woningen te laten ontsmet
ten. Zoodra er een geval bekend werd of
er aan getwijfeld werd, stelde de geneesheer
zich in betrekking met genoemde commis
sie en werden hermetisch gesloten bussen
toegezonden voor de in ontvangst name
van de excrementen. De bussen werden
met voorzorg geledigd en ontsmet en weder
nieuwe bussen toegezonden. De kleederen
en het beddengoed van de patiënten werd
onteigend en direct verbrand en de ziekte
was gelukkig spoedig gestuit.
We vertrouwen dat het Hoofd der ge
meente, evenals toen, ook krachtig zal
medewerken om te voorkomen wat te voor
komen is.
Carbol en creosoot zal wel bij Apotheker
en Drogist in voorraad zijn en men zij er
maar niet zuinig mede, om er alle stank-
verwekkende zaken mede te desinfecteeren.
We hopen, dat alle voorzorgsmaatregelen
overbodig zullen zijn; doch liever te vroeg,
dan te laat gehandeld.
trede zou doen in de eeuwigheid, weder
vrienden geworden. In het leven waren wij
gescheiden Johannes, gaapte gedurende Jan-
ge jaren een onoverkomelijke klove tus
schen ons.
„Door een graf waren wij gescheiden
en in dat graf lag het geluk onzer jeugd
bedolven ons vermoord geluk.
„Nog steeds zingt het meisje daarbuiten
onder de linden, zij kirt als een wilde duif.
„De duivel moge haar halen!
„Ik stond juist op het punt op te staan
om haar te zeggen, dat ze maar naar den
Bloksberg moet trekken om daar op een
Heksensabbath het hoogste lied uit te
kraaien
„Maar ik zonk neder op mijn stoel en
staar besluiteloos voor mij heen, als ik hoor
wat zij zingt:
„Daar klinkt het zacht van liefde en trouw,
Hoe zoet is toch de minne
Een lied van jeugd en leven
In maneschijn, een lindeboom,
Twee blauwe oogen Het was een droom,
En eenzaam ben ik gebleven!"
„Eenzaam ben ik gebleven!
„Ja, Johannes, d&t is het: eenzaam, een
zaam
„Geen vrouw meer geen vriend meer
„En toch zeggen de menschen, dat ik het
gemis niet besef, dat mijn hart nog ontoe
gankelijker is voor menschelijke gevoelens
dan de rotsen in onze bergen.
„Het is waar, Johannes, toen kon ik
niet jammeren en weenen. Mij had een
smart getroffen, die te groot was om zich
uiting te kunnen geven in klachten.
1 "WM
Belairi Bericl
DOOR
(Wordt vervolgd).