k
el Land van fleusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Fatsoen.
Van aal-eitje tot dikken paling
Uitgever: L.„J. VEERMAN, Heusden.
No. 2910. Zaterdag IS Januari.
FEUILLETON.
ÜND VAN ALT^]
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
191Ü.
Adrertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
Wat wordt dat woord al niet gebruikt
en misbruikt. Reeds ia onze kinder
jaren leeren wijons fatsoenlijk gedra
gen. Ons wordt onderwezen wat al of
niet fatsoenlijk is en hoe we in houding
en beweging, in spreken en zwijgen, in
geheel onzen omgang met andere men-
schen „fatsoenlijk" moeten zijn. Onze
ouders stellen er prijs op fatsoenlijke
kinderen te hebben, want dat is, in het
oog der maatschappij aanbeveling en
iemand die niet fatsoenlijk is, wordt in
de nette kringen der samenleving niet
toegelaten, is niet in aanzien en wordt
den rug toegedraaid.
„Dat is geen fatsoenlijk mensch," zegt
men, „daar kun je niet mee omgaan."
Zelfs in de kinderwereld wordt al op
dat fatsoen gelet en een niet-fatsoenlijk
kind wordt gemeden. In de groote-men-
schen maaatschappij wordt hierop nog
sterker gelet.
Ieder wil graag den naam hebben
fatsoenlijk te zijn en in fatsoenlijke
kringen te mogen verkeeren. Ieder gaat
prat op zijn „fatsoen" en uitgemaakt te
worden voor een „onfatsoenlijk" mensch
is haast nog erger en beleedigender voor
een persoon, dan voor een schurk ge
houden te worden.
Fatsoen is: vorm. Men kneedt een
klomp deeg of specie, tot een zekeren
vorm, die men er aan geven wil, als
versiersel of beeld van een of ander
voorwerp; men geeft dan de ruwe en
onbewerkte, lompe klomp een zeker fat
soen. Fatsoeneeren is: iets vormen of
vervormen naar het een of ander model.
Zoo wordt ook de mensch, in zijne
jeugd gevormd, gefatsoeneerd naar zulk
model als in de maatschappij nu een
maal is aangenomen als: fatsoenlijk,
correct te zijn. Hem wordt geleerd, in
den omgang met andere menschen, ze
kere vormen in acht te nemen, in spre
ken en schrijven, houding, en manieren
zich zoo voor te doen, als in de maatschap
pij nu eenmaal wordt voorgeschreven,
als behoorlijk en gepast.
Fatsoenlijk zijn wij als wij in ons
uiterlijk vertoon aan de menschen weten
te behagen naar den maatstaf die daar
voor is aangelegd geen aanstoot geven
aan anderen, door iets te doen of te
laten, wat naar dien maatstaf alweer,
niet fatsoenlijk, niet netjes, niet behoor
lijk is.
Fatsoenlijk is dus: een uiterlijk en
aangeleerd vertoon, dat met ons innerlijk
zijn weinig of niets te maken heeft.
We worden als 't ware gegoten in een
passenden vorm, om gangbaar te zijn,
maar 't blijft een vorm waarin we
gekneld worden en die niet altijd ons
ware wezen vertoont.
FREDERIKE J. VAN UILDRIKS.
(1
O, die gladde, glibberige, glijdende, schui
vende, slierende, sluipende, slimme, kron
kelende aal, wat heeft hij dame Wetenschap
al lang bij den neus gehad en haar gevoerd
op dwaal- en doolwegen, tot ze, als in een
labyrinth, heelemaal geen weg of steg meer
wist en er maar doldriftig op los ging ra
den, volkomen de kluts kwijt als ze was
geworden in den doolhof, waarin ze den
buigenden, wriemelenden, haar telkens we
der ontglippenden sinjeur trachtte te volgen.
Dat heeft hij al eenige duizenden jaren
gedaan, en meen niet, dat hij ermee opge
houden heeft, nu dame Wetenschap, de
zoekende vrouwe, in de twintigste eeuw
al een respectabelen leeftijd heeft bereikt.
Neen, hoewel hij al gedwongen is tot veel
openbaringen aangaande zijn wezen, hoewel
hij kijkjes heeft moeten gunnen in rechte
paden, die leiden naar het plekje, waar 't
geheim van den doolhof ophoudt te bestaan,
toch ligt de historie van den gladden kron
kelaar nog niet volkomen helder vóór ons
hij houdt nog openbaringen in reserve en
Intusscheu: die vormen moeten wor
den aangenomen, om het onderling
verkeer tusschen de menschen mogelijk
te maken en te veraangenamen.
De ruwe diamant moet eerst geslepen
worden wil hij bruikbaar en verhandel
baar zijn eerst door het slijpen komen
zijne schitterende eigenschappen voor
den dag. En zoo moet ook de mensch
als 't ware ontbolsterd worden en ge
fatsoeneerd, om in de samenleving bruik
baar te worden en opgeld te doen
In zekeren zin is dit dan ook noodig
en nuttig, en moet ieder er prijs op
stellen, fatsoenlijk te zijn, de vormen
behoorlijk in acht nemen en, door
houding en gedrag tegenover anderen,
dezen weten in te nemen en geen aan
stoot te geven. In den goeden zin van
het woord en in alle opzichten een
„fatsoenlijk" mensch te zijn moet het
streven wezen van elk weldenkend
individu.
Wij cursiveeren dat: zijn!
Want daar zit 't juist in.
Er wordt met dat fatsoen soms zoo
raar omgesprongen. Uiterlijk vertoon
is het, zooals we reeds opmerkten, en
voor velen is 't dan ook niets anders.
Fatsoenlijk te heften is voor de meesten
genoeg en voldoende. Er zijn er, die
tot in de uiterste puntjes alle vormen
in acht nemen, die in de samenleving
voor zeer fatsoenlijk doorgaan, en die
des-ondanks heel on-fatsoenlijke dingen
doen, soms do grootste schurken zijn,
waarvoor men zich niet genoeg wachten
kan. En er zijn er ook, die niet zoo
precies alle vormen op hun duimpje
kennen, of weten in acht te nemen,
die wel eens falen en onfatsoenlijk
heetenmaar die toch in merg en been,
zelfs in hunne binnenkamer, in doen
en laten steeds fatsoenlijk zijn
De Franschen hebben voor ons „fat
soenlijkheid de uitdrukking: comme il
fautdat, letterlijk vertaald, luidt:
„zooals het behoort", en dan ook eigen
lijk de juiste beteekenis is van het
woord. Een mensch die wezen wil,
„zooals het behoort" moet niet alleen
trachten aan alle vormen der samen
leving te voldoen en fatsoenlijk teheelen,
maar er naar streven, in alle opzichten,
en ook voor zichzelf, in al zijn doen
en laten, fatsoenlijk te zijn.
BuUeiiland.
Zooals men weet, was door het over
lijden van koning Leopold II gansch
het dienstpersoneel van het koninklijk
huis ontslagen. Koning Albert heeft
nu eenigen der gewezen dienstboden
van zijn oom terug aanvaard, doch alleen
de Belgen. Het Duitsch en Engelscb
laat de zoekenden nog staan voor enkele
raadselen en gesloten deuren.
Zij echter, «Ie zoekende vrouw Weten
schap, ze laat niet afhaar vorschende geest
heeft al zooveel geheimen ontsluierd, ze
zal niet rusten, eer ook het boek van de
aalgeschiedenis open vóór haar ligt zonder
een enkele onopengesneden bladzijde. Daar
voor pleit al, wat ze reeds gevonden heeft
over die duistere historie.
Wat een wonderlijk geval is het toch,
dat terwijl men door de eeuwen heen dien
visch, den aal of paling, als een smakelijk
voedsel kende, terwijl reeds de ouden hem
op hun disch zagen verschijnen en terwijl
hij, op allerlei wijzen bereid eD voorgediend,
gekookt, gestoofd, ingemaakt in zuur, ge
braden en gerookt, als een lekker gerecht
bemind was bij rijk en arm, het toch maar
altijd bij reeksen van gissingen moest blij
ven aangaande de vraag, waar de jonge
alen vandaan kwamen. Er is over dat on
derwerp al wat gephantaseerd 1
Aristoteles decreteerde, dat de alen geen
eieren noch zaad hadden, zich dus niet
konden voortplanten en uit den modder
der poelen ontstonden, en Plinius kwam
al niet veel verder met zijn bewering, dat
het in rivieren geworpen aas ze deed ont
staan. Snuggere visschers meenden, dat
alen door waterkevers werden voortgebracht
en dat ze na hun dood weer tot kevers
werden en nu nog leeft onder visschers aan
den Rijn het geloof, dat de grondel jonge
aal voortbrengt.
Nu is de aal ook bijzonder geheimzinnig
personeel, dat koning Leopold II in
zijn dienst bad, blijft afgedankt: het
dienstpersoneel van het huis des konings
bestaat nu bijna geheel uit Belgen. De
gouvernante der kinderen zou o. a. een
Engelsche juffer zijn.
Het aantal personen die voordeel
zullen trekken uit de strafvermindering,
ter gelegenheid der troonsbeklimming
van koning Albert verleend, wordt op
2500 geschat. Van de 4500 veroordeel
den, die in de Belgische gevangenissen
opgesloten zijn, zullen er 1200 kwijt
schelding krijgen. De totale bevolking
der gevangenissen zal daardoor met
omtrent een vierde verminderd worden.
Men zal zich herinneren, dat de nieuwe
Kretenzer regeering den eed van trouw
aan den Griekschen Koning heeft afge
legd en dat de Porte een nota van
protest heeft gezonden aan de bescher
mende mogendheden. In antwoord op
die nota hebben Rusland en Engeland
reeds de verzekering gegeven dat zij met
leedwezen de onverstandige gedragslijn
der Kretenzers gadeslaan en dat er
maatregelen zullen worden genomen om
veidere dwaze stappen, als het zenden
van volksvertegenwoordigers naar het
Grieksche parlement, te verhinderen.
Inmiddels is de Kretenzer staatsman
Veniselos te Athene aangekomen, waar
hij door een afvaardiging van den officie-
renbond werd begroet. Hij heeft reeds
een samenspreking gehad met kolonel
Zorbas.De reis van Veniselos naar
Athene moet samenhangen met de
Kretenzer kwestie en in 't bijzonder
met het zenden van Kretenzer afgevaar
digden naar het Grieksche parlement.
De prefect van politie te Parijs, de
heer Lépine, heeft aan alle politieposten
en commissariaten een dienstorder laten
aanplakken, waarin den agenten wordt
bevolen zich in geval van wettige zelf
verdediging tegen apachen van hun
wapen te bedienen. Naar aanleiding
hiervan merkt de „Matin" op, dat het
tot niets dienstig is wanneer de agenten
met bewonderenswaardigen heldenmoed
hun eigen leven in gevaar stellen. Wan
neer een agent bij de vervulling van
zijn plicht gedood wordt, krijgt zijn
weduwe een pensioen van 600 a 1200
francs. En de moordenaar zelf kost den
Staat nog meer. Elke balling in Nieuw-
Caledonië kost jaarlijks 800 francs, elk
hoofd dat onder de guillotine valt 3000
francs. Een revolverkogel is heel wat
goedkooper20 centimesdit is nog wel
duurder dan een sabelhouw, besluit het
blad, maar toch zekerder.
Een te New-York ontvangen bericht
uit Los Angeles meldt, dat de Fransch-
man Paulhan het wereld-hoogte-record
voor aeroplans heeft bereikt, met een
hoogte van 4600 voet (ongeveer 1390
meter) bij een vliegtocht van 50 minu
ten 46.5 seconde.
Reeds Maandag, toen de wedstrijden
te Los Angeles met mooi weer begonnen
met zijn eigenlijk wezen, want zelfs voor
het microscoop van een zoo knap onder
zoeker als Antonie Leeuwenhoek wist het
dier zijn geslachtsorganen volkomen te ver
bergen. Hom of kuit vonden in de zeven
tiende eeuw de geleerden nog in geen en
kelen aal. Toch waren die wel degelijk
aanwezig, en het voortgezette onderzoek
heeft ze ten slotte aan het licht gebracht,
de eitjes van het vrouwelijke dier eerst,
en wel in 1777, ontdekt door Mondini. Ze
lagen als een dunne draad langs den rug-
gegraat en waren nog geen tiende milli
meter groot.
Toen verliepen er weer bijna honderd
jaren, eer de hom der mannetjesalen werd
ontdekt door Syrski in 1874 in alen, die
dicht bij zee in riviermondingen waren ge
vangen, en eerst in 1893 werd met zeker
heid uitgemaakt, dat dit voorplantingsor
gaan ook al bij zoetwateraal voorkomt in
den vorm van twee draden in de lengte
van het lichaam.
De zaak was echter met die vondst nog
lang niet in orde. De gladde slimmert had
de nieuwsgierige menigte op allerlei ma
nieren gefopt en liet ze o.a. in zijn lichaam
een aantal kleine, dunne wormvormige
diertjes vinden. „De aal brengt levende
jongen ter wereld," zeiden de menschen;
„nu is het raadsel opgelost." Maar ze had
den ingewandswormen van het dier voor
de jongen aangezien.
Zoo ging het telkens. In het verbergen is
de aal een meester. Meent ge misschien,
dat hij geen schubben heeft als andere
toonde Paulhan zich zeer optimitisch.
Men vroeg hem„kan U Latham's
3000 voet record slaan?"
Onverschillig keek de Franschman
rond, de lucht in en de vinger wees
naar den bergrug van de Sierra Madres,
die zich op den achtergrond verhief,
terwijl hij vroeg:
„Hoe hoog is dat?"
Meer dan 4000 voet," was 't ant
woord
„Dan ga ik eroverheen" klonk't
kloek en met overtuiging.
Hij schijnt daarin thans te zijn ge
slaagd.
Gisteren is te Londen het vonnis ge
vallen in een merkwaardig geval van
bedrog met wedden. Een Engelsch
bookmakers-kantoor te Vlissingen, een
van die inrichtingen die ons land bij
fatsoenlijke Engelschen in opspraak
brengen, geeft gelegenheid tot wedden
op den uitslag van voetbalwedstrijden
in Engeland. De brieven, waarin de
weddenschap naar Vlissingen worden
opgestuurd, mogen geen later poststem-
hebben dan 2.15 nam. van den dag van
den wedstrijd. Te Eusom nu wist een
zekere Hall een postbeambte om te
koopen om hem envelops met een vroe
ger stempel te geven. Hall wachtte dan
den uitslag van den wedstrijd af, vulde
dien in en sloot het papier in de enve
lop met het onjuiste poststempel. Op
de een of andere manier wist men
er waren nog twee handlangers den
brief in den mailzak te krijgen. Hall,
een oude schavuit, kreeg vier jaar ge
vangenisstraf, de postbeambte, die een
langen eervollen dienst achter den rug
had en voor wien zelfs het postbestuur
pleitte, kwam er met drie maanden af.
De twee handhangers werden gestraft
met twaalf en negen maanden dwang
arbeid.
Volgens telegram uit Alhucemas, in
Marokko, hebben de stammen der Bo-
koya en de Beni Oeriagal alle vredes
voorwaarden der Spanjaarden aanvaard
en zich aan generaal Marina onderwor
pen. Deze is, volgens bericht uit Ma
drid, van plan zich naar Alhucemas te
begeven teneinde het stieroffer bij te
wonen, waarmede de Kabylen die aan
de overzijde van dit water wonen hun
vriendschap met Spanje opnieuw wil
len wijden. Aan de Penon de Valey zal
een dergelijk offer den vrede bezegelen.
Uit Tandzjer wordt gemeld, dat alle
stammen in de buurt van Tesa van
plan waren, den 8en dezer bijeen te
komen om Abdul Azis weer tot sultan
uit te roepen en Moelai el Kebir als
zijn chalief.
Een ingenieur met name Shelford
heeft aan Reuter's Agentschap iets ver
teld van het Magadimeer, waarheen men
een zijlijn van den Oegandaspoorweg
wil aanleggen. Het meer ligt in een
diep dal, met aan de eene zijde een
bergketen, die tot een 2000 M. hoogte
stijgt, en aan de andere zijde een, die
visschen? O jawel; hij verbergt ze enkel
onder de dikke slijmlaag. Het zijn uiterst
fijne, lange, smalle, doorzichtige schubben,
die in de dikke, slijmerige huid zijn weg
gedoken.
Maar zijn allergrootste snakerij heeft de
gladde paling uitgehaald met de vermom
ming, die hij zijn pasgeboren, dus pas uit
de eitjes gekomen, kinderen aantrekt. Hij
steekt hen namelijk, zooals de geleerde we
reld nu pas sinds een jaar of elf weet, in
een pakje, dat in niets gelijkt op het ouder
lijke. Daarenboven verstopt hij ze op on
vindbare diepten van den wijden oceaan.
Niemand heeft de pas gelegde eitjes van
den paling nog ooit gezien; niemand weet
met zekerheid, waar de mannetjes het hom-
vocht over de door het wijfje gelegde eieren
uitstorten en cf, wat zeer waarschijnlijk is
met het oog op de waargenomen feiten, de
dieren niet na het paaien spoedig sterven.
Het vermommingspakje der jeugdige alen
is zoo weinig palingachtig, dat de aallarven
niet meer op de volwassen dieren gelijken
dan rupsen op vlinders, en het gevolg van
dit snakerij tje in de aalgeschiedenis is ge
weest, dat men tot het allerlaatste tiental
jaren van de 19de eeuw de larve gehouden
heeft voor een aparte vischsoort, den Lep-
tocephalus, die al honderden jaren bekendis.
Wie zou ook hebben gedacht, dat een
plat, vrij breed, glasachtig viscbje van zoo
wat acht centimeter lang, geheel kleurloos
op de oogjes en een paar stipjes na, in
vorm gelijk aan een platvisch als schol of
tong, maar dan met één oog aan eiken
een 2500 M. hoogte bereikt. Aan de
oevers wonen geen menschen, maar het
wemelt er van flamingo's. Het meer is
een 16 K.M. lang en 3 tot 4 K.M.
breed. Het water lijkt roodachtig. Het
meer is slechts enkele centimeters diep.
De bodem, die er als geelig marmer
uitziet, bestaat uit soda. Men heeft er
in geboord en de soda tot aanmerke
lijke diepte gevonden. De hitteaanhet
meer was groot.
Aardschokken, die gepaard gaan met
onderaardsch gerommel zijn Woensdag
in Villafranca nabij Lissabon waarge
nomen.
Het Huis van afgevaardigden der
Vereen. Staten heeft het wetsontwerp
tot bestrijding van den handel in vrou
wen en meisjes aangenomen.
In de woning van den directeur der
Neder-Oostenr. Hypotheekbank teWee-
nen, is Woensdag een bom ontploft.
De muren werden zwaar beschadigd,
maar niemand werd gedeerd.
Een Hongaarsch geneesheer te Ro-
sinjo heeft op de vaak besproken vraag,
of een dokter hat recht heeft, een ou-
geneeslijken patiënt te dooden metter
daad een bevestigend antwoord gegeven.
Hij heeft een patiënt, die tien jaren
lang ontzettend leed, zonder hoop op
genezing, op diens eigen verzoek en
met toestemming der familie vergiftigd.
Maar een dienstbode die aan de deur
had geluisterd, heeft de zaak aangege
ven en de dokter werd in hechtenis
genomen. Hij beweert nu voor het ge
recht, dat de zieke niet door hem is
vergiftigd, maar het slachtoffer eener
vergissing van een apotheker gewor
den ia.
Op ongeveer 15 zeemijlen Oost van het
Borkum-vuurschip heeft een ernstig
ongeluk plaats gegrepen.
De door de sleepboot „TritoD" van
Hamburg gesleept wordende Eng. bark
„Lady Elizabeth" werd Dinsdagochtend
door stormweer beloopen, waardoor de
gezagvoerder van de bark besloot naar
de reede van Cuxhaven terug te keeren.
Bij de wendingsmanoeuvre wilde de
„Triton" achteruit slaan, doch daar
door raakte de schroef door een sleep
tros onklaar.
De bark, die nog tamelijke vaart had,
liep op de „Triton", maakte een groot
gat in die sleepboot, waardoor dit vaar
tuig direct zonk. Hierdoor verloren de
kok, een stoker en een matroos het
leven. De overigen konden nog op de
bark overspringen, die later te Geeste-
munde binnenliep. De „Lady Elizabeth"
heeft geen groote schade; echter is de
voorpiek vol water geloopen.
De „Osservatore Romano" bevestigt
het gerucht, dat de Negus van Abe«-
synië reeds den 23 December ia over
loden, maar dat dit zoo lang mogelijk
kant van het lichaam hetzelfde dier was
als zoo'n stevige, ronde aal Toch deed die
Leptocephalus of Dunkop, of hij niets te
verbergen had, want alles was waterblank
aan en in hem; door het viscbje heen kan
men de letters van een boek lezen. Maar
iets van de taaiheid van den aal valt er
al bij waar te nemen, want zoo'n Dunkop
is wel eens in papieren drie dagreizen ver
verzonden, kwam in levenden lijve aan en
fleurde, in zeewater gebracht, weer geheel op
Geheimzinnig, dat de aal met zijn larvt i
was
Alleen in de Middellandsche Zee waren
die larven gevondennooit in de Noordzee
of daarbuiten in den Atlantischen Oceaan.
Toen dan ook eindelijk de wetenschap erin
slaagde, den aal in zijn slimheid te rer-
schalken, gebeurde dat in de eerstgenoemde
zee, meer bepaald in de Straat van Messina.
Daar heeft men een kijkje gekregen onder
den sluier, waar de aalhistorie onder lag
verborgen. In jaren en jaren van onder
zoek hebben de beide Italiaansche zoölogen,
Grassi en Carducci, die aallarven of glas-
vischjes gekweekt in aquaria met zeewater
en ze hebben in 1897 bevonden, dat die
vischjes langzaam zich vervormden tot de
dieren, die men reeds als jonge aaltjes had
leeren kennen, de kroosaaltjes of het aal-
broed, draaddunne, een pink lange, eerst
nog doorzichtige, maar later donker ge
kleurde diertjes.
{Slot volgt.)
DOOR
Overgenomen uit de Nieuwe Rott. Courant.)
