Het Land van Heusden en Allena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
De Dierentemster.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden,
No3187. Tf7 oensdag 11 September
FEUILLETON.
De brandnetel tot levering van
vezels ter vervanging van katoen.
VAN A
VOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
1912.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 71/» ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
De vraag, om de levering van vezel
stoffen uit te breiden, ter vervanging
van katoen wordt voortdurend dringen
der, eu op verschillende nieuwe planten
wordt met dat doel voortdurend de
aandacht gevestigd. Toen in 1851 bij
de Londensche wereldtentoonstelling de
vezels van Aziatische netelsoorten in
groote menigte naar Europa werden ge
bracht, waarbij de tegenwoordig nog
veel gebruikte Ramie vezel, ook als
Chineesch-gras bekend (een bastvezel
der Roekmeria nivea en verwante soor
ten) de hoofdrol speelde, kwam reeds
de gedachte op, of de Europeesche brand
netels, bovenal de groote brandnetel,
Urtica dioica L. en de kleine brand
netel, Urtica urens, L., niet als vezel-
stofleverende planten van beteekenis
kunnen worden. Dit zou van groot be
lang zijn, daar beide planten,-die ook
in ons land, vrij algemeen voorkomen
aan wegen, op onbebouwde, bescha
duwde plaatsen, onder heggen enz. en
dus weinig eischen stellen voor hun
groei.
Het gebruik van de zeer krachtige
vezels der brandnetels, die de meeste
oudere plantaardige vezels in sterkte
overtreffen, is ook ia Europa geenszins
nieuw. Reeds lang voor het katoen hier
ingevoerd werd, was in Duitschland eu
Frankrijk en ook in on a la«a notoM«oi*
bekend, geweven uit netelgaren. Yoor
onze tegenwoordige eischen is dat netel
doek echter niet fijn genoeg, en daaren
boven is de prijs hooger dan die van
katoen, doordien de bewerking der netels
tot bruikbare vezelstof meer arbeid en
moeite kost, om die fijnheid, zachtheid
en blanke kleur te verkrijgen als katoen.
En het is juist de vraag, om het katoen,
dat hoofdzakelijk door Amerika gele
verd wordt, te vervangen, ten einde
niet afhankelijk te zijn van het mono
polie van dat land. De crisis op de
katoenmarkt door den Amerikaanschen
burgeroorlog van 1862-67 gaf aan de
Amerikaansche regeering reeds aanlei
ding om te onderzoeken ot netelgarens
het katoen zouden kunnen vervangen,
en ook de Britsch-Indische regeering
schreef daarover prijsvragen uit, doch
zonder goed resultaat.
FEDOR YON ZOBELTITZ.
(3
„Kom hier Nila," zei de maëstro goed
hartig, „neem je stoeltje en eet! Daar, de
kastanjes zijn nog warm en er is ook nog
een stuk kaas. 't Zijn slechte tijden, wij
moeten zuinig zijn. Morgenavond is 't al
beter! Kom, kleine 1"
„Morgenavond!" riep Giuliana, „ja, als
ik de kas houd, anders blijft het weer het
zelfde! Heb je nog geen vrienden gevonden
Toddo? Dat verwondert me! Maar ik verbied
het je ook, dat zeg ik je. Dezen keer wordt
er niet gespeeld en gedronkengeen centime
krijg je in je hand, voor we aan den over
kant zijn!
„Laat dat gezanik toch achterwege,"
bromde de oude, „wat ik beloof, doe ik.
Dat eeuwige schelden!"
Hij was opgestaan, naar een hoek gegaan
en kwam met een stoeltje aan. „Zoo, ga
nu maar zitten, Nila! Pi-Wi je hebt nu
wel genoeg naar binnengeslagen, lummel!
Eet nu taaar, klein, arm hartje, wat heb
je weer moe»«a loopen! Doen je voetjes je
zeer? Zal oom "v0ddo je pantoffels halen
Manila at al nw vollen mond.
„Dank U oom, ze. ;k bert niet moe.
Ach neen! Maar hong* - Alg ik geweten
had, dat het zoo «uini^ gewee8t, dan
had ik den franc genomen,^ deofficier
mij wilde geven!"
„Waarvoor?" stoof Giuliana v Heb ie
weer met je oogen gewerkt? Weer M'<okette
gespeeld?
,,'t Is mij in het geheel niet ingeva*
antwoordde Manila rustig^Ik heb de p.
gramma's rondgebracht en zat er ergenl
In 1876 —77 werd in Duitschland
voor dat doel een z. g. netelcommissie
iDgesteld, bestaande uit botanici, che
mici en technologen, aan welke even
min de oplossing van het vraagstuk
gelukte. Tot aan den laatsten tijd
kwam de oplossing der vraag omtrent
het gebruik van brandnetels tot vezel
stof, hoe ook beproefd, niet veel ver- j
der; de brandnetel bleef voor West-
Europa een lastig onkruid.
Eerst in den laatsten tijd is het aan
de firma Kreissl en Siebert te Weenen
gelukt, in twee jaren onderzoek en
proeven het netelvraagstuk tot nadere
oplossing te brengen. Zij heeft den weg
gevonden, om van de brandnetels zon
der omslachtige en kostbare inrichtin
gen, goede, gebleekte tot spinnen ge
schikte vezels; te verkrijgen binnen 8
10 uren tijds, en de prijs is veel
lager dan die voor katoen.
Yolgens de nieuwe methode worden
de brandnetels tweemaal per jaar, eind
Juni en September, geoogst doormaai-
machiues of op andere wijze gesneden.
De .gemaaide brandnetels blijven twee
k drie dagen op het veld liggen om te
drogen, verliezen daarbij de eigenschap
om te branden, en de planten worden
daarna evenals vlas door een ijzeren
kam getrokken om ze van de zij takken
enz. te ontdoen. De stengels worden
dan met verdund natronloog in een
open ketel zoo lang gekookt, dat de
bast van de vezels losgaat, en vervol-
de bast volledig van den stengel ge
scheiden, waarna die door verdere be
werkingen in den toestand van open
bare vezelstof wordt gebracht, om ver
volgens als katoen bewerkt te worden
tot garens.
Degereedgemaakte vezelstoffen hebben
gemiddeld een lengte Van 25 tot 30
m.M. (katoen 15 tot 38 m.M.) en een
breedte van ongeveer 0.05 M.zij zyn
zacht, buigzaam en glad, met schoonen
zijdeachtigen glans en groote sterkte,
waarin zij hennep overtreffen. De op
brengst moet bedragen ongeveer 13 pet.
zuivergebleekte netelvezels uit de van
bladen en takken bevrijde netelplant.
Al naar den ouderdom schommelt die
opbrengst. Wel geven vlas en hennep
ongeveer 20 pet. vezelmateriaal van de
planten, waardoor deze de netel over
treffen, maar daar de brandnetels dichter
voor een café een heer, die mij een franc
wilde geven
„Maar de donna schudde het hoofd en
zei: ik ben van ouden adel, mijnheer en
neem geen geschenken aan" viel de clown
haar spottend in de rede.
„Ik had hem ook niet willen hebben"
zei Giuliana; wanneer een officier iets weg
geeft, dan wil hij ook watOho, wij kennen
dat, en zoo ver zijn we nog niet! Eén franc,
haha! dan moet hij heel anders voor den
dag komen en een wilde blikgl.ed
langs de kleine, die op het gepraat nauwe
lijks scheen te letten. Ze was er druk mee
bezig, om de schaal met kastanjes leeg te
maken. Van tijd tot tijd brak ze een stuk
van het brood af en nam een slok uit de
flesch, die Anatole naast haar gezet had.
Het was roerend om te zien, met welk
een zorg de oude circusrijder haar bediende,
hoe zijn oog vol teerheid en liefde aan haar
hing. Toen zij oogensehijnlijk verzadigd
was, oogensehijnlijk, want er was niets meer
te eten, veegde Manila zich met een stuk
papier de handen af en begon te praten
over de laatste zeereis, die stormachtig ge
weest was en over Ajaccio, dat haar uit
stekend beviel. Anatole ging op elk van
haar vrugen in en schertste en lachte met
haar. Giuliana nietZe was kort en scherp,
kennelijk nog geërgerd over de laatste too
neelen, die zich in Ci vita-Vecchia afgespeeld
hadden. Op haar voorhoofd lag een rimpel
en nu en dan beet ze zich met de glinste
rend witte tanden op de lippen.
Pi-Wi, de clown, ging het eerst weg. Hij
sprong op, geeuwde, rekte zich uit en zei
„Het souper zal wel niet van invloed zijn
op mijn nachtrust, als ik nu al ga slapen.
Ik ben nog moe van de zeeziekte" Hij sjokte
weg, bleef nog een oogenblik voor de kooi
met zijn gedresseerde ganzen staan, die hem
snaterend begroetten en hield daarna voor
de volgende kooi, waarin zijn, eveneens
naar de moderne dressuur geleerde, zeehond
-at, het volgend gesprek: „Je word al maar
bij elkander groeien is de opbrengst van
de brandnetels aan vezelstof grooter.
Yolgens onderzoekingen zijn de vezel
stoffen der brandnetels met voordeel tot
fijnere spin- en weefartikelen te be
werken, voor tricotage, lint, kleeding-
stoffen, tapijten, naaigaren, enz. enz.
Ook kunnen de netelvezels met andere
vezels bewerkt worden, waardoor in
de damastweverij goed effect wordt
verkregen wegens den zydeachtigen
glans. Ook de afvalproducten van de
netelplant zijn goed bruikbaar; takken
en bladeren als veevoeder, terwijl de
houtige stengel als grondstof voor de
papierfabricage en de kortere vezels,
die bij het spinnen afvallen, voor wat-
ten-fabricage en voor het maken van
schietkatoen kunnen gebruikt worden.
Door al deze eigenschappen kon de
brandnetel een belangrijke nieuwe cul
tuurplant worden, ook in Europa. De
spinfabrieken zullen misschien eens door
golvende brandnetelvelden omringd wor
den; vele, thans nog braakliggende gron
den, kunnen- daarvoor dienen. En van
veel belang kan het dan zijn, dat de
textielnijverheid niet meer afhankelyk
is van de Amerikaansche katoenmarkt.
Als deze vezelstof voortdurend succes
heeft, kan zij voor de textielnijverheid
en den landbouw, ook in on3 land, van
veel belang worden.
BSsnltenland.
New-York gemeld, dat „Sandy" Alexan
der, een neger die 111 jaar oud is en
die onder president Polk bediende op
het Witte Huis is geweest, Vrijdag te
Helen's in Arkansas, met de zestig
jarige Susie McGhee is getrouwd.
Alexander schrijft zijn hoogen ouder
dom aan zijn matige leefwijze toetoch
is hij geen afschaffer en rookt hij. Hij
herinnert zich nog heel goed, dat de
Engelsche troepen in 1812 kwamen en
het afbranden van het Witte Huis en
van de gebouwen van de Wetgevende
Vergadering.
Eenige jongens te Wandsworth in
Engeland vonden op den rommelzolder
een aantal oude geweren, achterladers,
die sedert den Fransch-Duitschen oorlog
niet meer gebruikt, maar herhaaldelijk
schoongemaakt en nagezien waren, zon
der dat men vermoedde dat er nog een
van geladen was. De veertienjarige Olaf
Petersson nam er een in handen, zette
er een slaghoedje op en trok den haan
over. Het geweer sprong uit elkaar en
de jongen was op slag dood. Na 42
;jaar was het kruit nog afgegaan.
De Daily Telegraph verneemt uit
Peking, dat daar alarmeerende berichten
zijn ontvangen uit Woetsjang. De te
Woetsjang resideerende opperbevelheb
ber, generaal Lijoeënghoeng, heeft presi-
1 dent Soeansjikai er van verwittigd, dat
j in het leger in de provincie Hoe-pé groote
I verdeeldheid heerscht, zoo zelfs dat de
eenheid van het leger er ernstig door in
de waagschaal wordt gesteld. De volgelin
gen van de vermoorde generaals Tjang-
tsenghoe en Fangwei zijn in Hankau
en Woetsjang zoo talrijk, dat Lijoeëng
hoeng het raadzaam oordeelt, de onte
vredenen zoo spoedig mogelijk tevreden
te stellen. Voor dat doel zijn vermoede
lijk 4,000,000 taëls bestemd, welk be
drag Lijoeënghoeng aan Joeansjikai ver
zocht heeft, onverwijld naar Woetsjang
over te maken.
Voor de Engelsche kiesrechtvrouwen
is nu waarlijk niets heilig. Zij zijn nu
zelfs doorgedrongen tot het golfveld van
het koninklijk paleis te Balmoral in
Schotland, waar op het oogenblik de
koning en de koningin vertoeven. En
op dat veld hebben zij de roode en
witte vaantjes bij de gaten vervangen
door purperen, waarop o. a. de woorden
„Hou op met gedwongen voeding van
vrouwen!" en „Het stemrecht voor de
vrouw is de rust voor de ministers".
Op een fontein waren de woorden ge-
v&* gerant-
ten van de streek zijn verontwaardigd.
De correspondent van de Daily Mail
te Sofia heeft van de twee aanvoerders
van de twee groote Bulgaarsche staats
partijen een' uiteenzetting gekregen van
hun politiek ten aanzien van Macedonië.
De voornaamste strekking ervan is, dat
Macedonië gewapenderhand vrij ge
maakt moet worden, daar Turkije vrij
willig niemendal zal doen. De Jongtur-
ken hadden beloofd, dat zij staatkun
dige hervormingen zouden invoeren
maar hebben niets gedaan. Geen Turksch
staatsman lijkt er bekwaam toe. Europa
moet Turkije er toe dwingen, anders
zal Bulgarije dat doen. Bulgarije zal
dan een kruistocht tot bevrijding van
Macedonië ondernemen.
dikker en luier Bobby, waar moet dat heen
In Ci vita-Vecchia heb ie mij al geducht
geblameerd. Komt dat nog eenmaal voor,
dan zal je vierentwintig uur hongerlijden,
versta je dat Bobby? Ja, ja, nu wil het weer
goedmaken, nu, kom dan maar hier Bobby,
geef me een zoen! En nu in het vervolg
mooie, aardige kunstjes, verstaan?"
Het zwarte kleine ondier was uit zijn
bekken gekropen, had zich aan de staven
van zijn kooi opgericht en zijn baardigen
snuit door de ijzeren stangen gestoken. In
de donkere oogen lag een menschelijke uit
drukking, alsof het dier ieder woord van
zijn dresseur en eigenaar had begrepen.
Pi-Wi kuste het beest op den snuit en
ging verder. Bij den gebochelden Christofo,
die den gang aan het vegen was, bleef hij
weer staan.
„Vergeet niet om de ganzen versch stroo
te geven, oude brombeer," zei hij.
„Zorg voor je eigen vee, Pi-Wi," zei de
oude, die een hekel had aan den clown,
,,'t zijn jou dieren! Ik heb genoeg met de
leeuwen en met den beer te doen! Bij die'
snaterganzen behoor jij, je kan zelf niet
anders dan snateren!"
„Mispunt!" bromde Pi-Wi,floot tusschen
de tanden en wilde een sigaar opsteken.
Maar Christofo blies den lucifer uit.
„Hier wordt niet gerookt," zei hij. „Laat
je die stinkstok daarbuiten maar smaken
Wil je Azraël weer plagen, je weet dat hij
geen rook verdragen kan!"
„Mispuntmompelde de clown nogmaals
en ging verder.
Het athletenpaar hield zich intusschén
met het kaartspel bezig. Men speelde om
cigaretten. Cecco, de oudste, won en dat
ergerde zijn broer Sandro. Ten slotte kregen
ze ruzie en Giuliana moest vrede stichten.
„Schaamt je toch. Willen jelui mekaar
in het haar vliegen om een paar onnoozele
cigaretten? Twee nette broers, dat moetik
zeggen !.-.."
Ze brak plotseling af en keek verbaasd
De overheid te Hamburg heeft een
grooten smokkelhandel met gedistilleerd
uit de vrijhaven ontdekt. Het is alge-
op. Ook de anderen deden dat.
Een vreemdeling was de menagerie bin
nengekomen, een groote, breedgeschouderde
man, met open en bijna schoone gelaats
trekken, maar waarop een stempel van ver
wildering lag. Zijn jas was groen en vol
scheuren, de broek wijd en donkerblauw.
„Goeden avond," zei hij met welluidende
stem in het Fransch en nam zijn, aan den
rand gehavenden strooien hoed af. „Kan
ik mijnheer den directeur spreken?"
Monsieur Anatole stond op en liep, met
de handen in de zakken den vreemdeling
tegemoet.
„Gegroet, waarde heerZeker een reizend
kunstenaar, hè? En u komt een ondersteu
ning vragen, niet waar? Ja, mijn lieve hemel,
die hebben we eigenlijk zelf wel noodig. Ga
dus maar verder, mijn vriend, maar neem
eerst een snuifje. Talleyrand en Mop-Mop,
een zeer goed mengsel!"
De vreemde nam het, nieste een paar keer
geweldig, lachte en zei:
„Duivels, dat frischt opTalleyrand en
Mop-Mop ik zal het onthouden. Maar,
mijnheer de directeur, houd mij teq. goede,
ik kwam hier niet om te bedelenIntegen
deel, ik zou graag werk hebben. Niets voor
mij te doen, in 't geheel niets?"
„Vraag, wat hij kan!" klonk de stem van
Giuliana. Haar groot zwart oog monsterde
den vreemdeling met zinnelijke nieuws
gierigheid.
Hij boog en lachte.
„Al het mogelijke, signora. Ik ben een
flinke rijder, maar vooral een bekwame
schutter. Hebt u al een schietkunstenaar
bij uw troep?"
„Neen. Voor den duivel! Dat is een idee
Kunstschutters zijn modern en vallen altijd
zeer in den smaak!... Waar was u het
laatst
De vreemdeling aarzelde een oogenblik
en het scheen of er een vluchtig rood over
zijn knap gezicht ging.
„Kan ik u niet een oogenblik alleen
bleken, dat er 50,000 liter sterken drank
in de stad binnengesmokkeld zijn. De
voornaamste schuldige, zekere Schön-
rock, die tegelijk makelaar en slijter
was, en tot vele menschen in strafbare
betrekking stond, is voortvluchtig.
Uit Innsbruck wordt aan Je Lokal-
Anzeiger geseind: Op de bergen in
Tirol woeden sneeuwstormen. De ver-
sche sneeuw ligt in Noord-Tirol reeds
tot diep in de dalen. Op den Bren
ner pas woedde Zaterdagmorgen een
sneeuwstorm, zoodat het vee reeds een
maand vroeger dan anders van de
Alpen naar beneden gehaald moest
worden.
Het Boeddhistisch Genootschap in
Groot-Brittanje hoopt in den aanstaan
den winter een Boeddhistenklooster in
Engeland te stichten met aanvankelijk
vijf monniken. Prof. Edmund Mills, een
lid van het genootschap, heeft een on
dervrager medegedeeld, dat er in Enge
land reeds elf Boeddhisten zijn, die de
gelofte van kuischheid, onthouding en
waarheidsliefde hebben afgelegd, en dat
te Oxford nog drie jonge mannen hiertoe
bereid staan.
Védrines, die in de Vereenigde Staten
is aangekomen om aan de Gorden-Ben-
net-rondvlucht deel te nemen, heeft
een aanstelling gekregen van het Ame
rikaansche departement van oorlog voor
de opleiding van militaire vliegers.
Zondag is te Gray tijdens een vlieg-
vertooning een vreeselijk ongeluk ge
beurd. Om half vier zou Béard op zijn
§6ndekker_de lucht in gaanzijn toestel
van het publiek gekeerd, op de afrit
klaar.
Toen het in beweging gebracht werd,
reed het een meter of vijftien over den
grond voort, zonder evenwel in de hoogte
te gaan. In een oogenblik had het de
afsluiting, waarachter de toeschouwers
zich ophielden, bereikt en deze vernield.
Daarbij kantelde het vliegtuig ver
scheidene malen achter elkander midden
in de volksmenigte, terwijl de schroef
de menschen, die zich in de nabijheid
bevonden wegmaaide. Verscheidene toe
schouwers hadden de tegenwoordigheid
van geest te gaan liggen. Vier personen,
o. w. twee dames, werden op slag gedood
van een man werd een hand afgeslagen,
drie andere personen zijn in zorgwek-
kenden toestand naar een ziekenhuis
gebracht. Een van dezen, een oude dame,
was stervende.
Béard had zich, door den schrik ver
spreken, directeur?" vroeg hij, in plaats
van te antwoorden.
Anatole keek rond.
„Cecco, Sandro, Cristoer uitkomman
deerde hij, „ik heb met mijnheer zaken te
behandelen Ziezoo, mijn waarde, dat is
mijn vrouw, en dat daar, hm, mijn nicht
Manila en daarachter dat is grootmoeder,
die is doof. Spreek dus maar vrij uit."
De vreemdeling draaide zijn strooien hoed
besluiteloos tusschen de vingershij scheen
nog te overleggen.
„Kort en goed, mijnheer" zei hij daarop
plotseling, „ik ben gedeserteerd uit het
vreemdenlegioen in Algiers. Ik hield mij
op het schip verborgen. Drie dagen en drie
nachten heb ik krom gelegen in hetpakruim,
tusschen vaten en balen en niets gegeten
dan beschuit. Maar ik weet, dat ik vervolgd
word en hier zijn wij nog op Franschen
bodem. Bij u zal mij niemand zoeken,
daarom vroeg ik u of u niets te doen hadt.
Ik schiet u een kaart uit de hand en een
appel van het hoofd, bovendien rijd ik als
een bekwame schoolrijder. Houd mij dus
bij u, tot het gevaar voorbij is. U hindert
het niet en mij helpt het verder. Ik verlang
geen salaris, slechts eten en een slaapplaats."
„Zeg ja!" riep Giuliana; „wij kunnen
hem gebruikenOns gezelschap is te klein,
sinds Beretti is weggelooperi en John Dudle,
die aap!"
„Ik dank u mevrouw," en de vreem
deling boog nogmaals voor Giuliana, ter
wijl Anatole steeds het hoofd heen en weer
bewoog.
„Ja, ja," zei hij, ,,'t is mij hetzelfde of ge
gedeserteerd zijt, of niet, ik vraag niet naar
net verleden van mijn menschen. Alleen
moet ik maar zeker zijn dat u iets kunt.
Dat begrijpt u, mijnheer."
„Natuurlijk en ik ben bereid u morgen
vroeg proeven van mijn kunst te geven.
Daarnaar zult u mij kunnen beoordeelen."
„Goed, ik sla toe. Dat is dus uitgemaakt."
Wordt vervolgd,
lIUSBltD
Naar het Duitsch
VAN
(Tfona UTA^ 1L' -
aaii vj.c uany viuiui mi
