Hel Land van Neusden en Mtena, de Langstraat en de Bommelerwaarl
De eedskwestie.
Door Schade en Schande.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3342. Woensdag 11 Haart.
1914.
FEUILLETON.
UN9 VAN
alt^
VOOR
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke regel
meer 77, ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
De wet wil dat ieder, die als ge
tuige io rechte verschijnen moet, een
eed of belofte zal afleggen, „naar de
wijze zijner godsdienstige gezindheid",
zooala het in 't betreffende wetsartikel
heet.
Zoo konden bijvoorbeeld de Doops
gezinden met een belofte volstaan, doch
alle anderen waren verplicht den eed
af te leggen.
Dit wetsartikel heeft tot heel wat
geschrijf en gewrijf en onaangenaam
heden aanleiding gegeven.
Zeer velen toch, hoewel niet tot het
Doopsgezinde kerkgenootschap behoo-
rende, hadden bezwaar den gevordenden
eed af te leggen, wilden liever óók
met de belofte volstaan, doch móésten
tenslotte toch wel den eed afleggen, als
ze tenminste niet wegens eedweigering
gestraft wilden worden, want tegen
dengene, niet tot het Doopsgezinde
kerkgenootschap behoorende, die wei
gert den eed af te leggen, staat straf
bedreigd.
Sedert de wet gemaakt is, is er
echter heel wat veranderd, zijn de toe
standen geheel anders geworden, en
wel zóó, dat velen meenen dat dit wets
artikel ook veranderd moest worden.
Vroeger behoorde nagenoeg iedereen
tot een kerkgenootschap, en zoo kwam
het dan dat zij, die tot een ander dan
het Doopsgezinde kerkgenootschap be
hoorden, den eed moesten afleggen en
alleen de Doopsgezinden met de belofte
mochten volstaan, vanwege hun ge
zindheid.
Dit is echter wat anders geworden.
De tijden, dat nagenoeg iedereen tot
een kerkgenootschap behoorde, hetzij
dan tot het Doopsgezinde of een ander,
zijn voorbij.
Zooals gezegd: destijds waren het
uitzonderingen als iemand niet tot een
kerkgenootschap behoorde, doch die
uitzonderingen werden langzamerhand
meerdere, zoodat er nu tegenwoordig
zelfs al zeer velen zijn, die niet tot
een kerkgenootschap behooren.
En men hield er maar aan vast dat
alleen Doopsgezinden vrijgesteld waren
van den eed en met een belofte kooden
volstaan, doch dat alle anderen, dus
ook zij, die heelemaal niet tot een kerk
genootschap behoorden, den eed moesten
afleggen
Zij, die tot geen kerkgenootschap be
hoorden, moesten dus zweren naar de
ALICE JEN CLAUDE ASKEW.
47)
„Het is een roemrijk einde," troostte hij
haar. „Dat moet je nooit vergeten, Veronica.
En wat je ook nooit moet vergeten, dat is,
dat jouw liefde en toewijding Launcelot
tot den man gemaakt hebben, die hij ge
worden is. Zonder jou sou hij reeds jaren
geleden steeds dieper gezonken zijn, hij had
zich doodgedronken dat vertelde hij mij
onlangs nog en hij had letterlijk de
bedreigingen ten uitvoer gebracht, die hij
eens zijn vader had toegeroepen terwijl
hij nu gestorven is om hem te redden. Dat
zijn dingen om nooit te vergeten en om
trotsch op te wezen. Veronica, je moet
dapper zijn."
Veronica boog het hoofd om haar tranen
te verbergen. Zij wist, dat Hornby haar
liefhad, en zij wilde hem geen pijn doen
door haar droefheid. Zij begreep dat het
nu niet het oogenblik was, om daaraan toe
te geven. Weldra zou zij Launcelot zelf zien,
en dan zou zij al haar moed noodig heb
ben. Na eenige oogenblikken van stilte hief
zij het hoofd weer op en zag den dokter
flink in de oogen.
„Je kunt er op rekenen dat ik mij goed
zal houden, Fred," beloofde zij hem. Zij
waren sinds vele jaren gewoon, elkander
bij den voornaam te noemen. „Ik ben ge
reed voor alle werk, dat je mij wilt op
dragen. Mij dunkt, dat ik maar zooveel
wijze van de godsdienstige gezindheid,
die zg niet hadden.
Zoolang het aantal dergenen, die tot
geen kerkgenootschap behoorden, slechts
enkele was, werd geen aandacht ge
schonken aan dezen en móésten ze den
eed afleggen, doch nu dit aantal zich
tot zeer velen heeft uitgedijd, nu kon
men hen niet maar meer negeeren en
is er verandering gekomen.
Het wetsartikel is gelijk gebleven.
Ons hoogste rechterlijk college echter,
de Hooge Raad, is bij zijn arrest van
29 December 1913 eenigermate van
zienswijze veranderd.
De Hooge Raad heeft ingezien en
toegegeven dat de toestanden anders
geworden zijn en dat die veranderde
toestanden een andere, een meer aan
die toestanden beantwoordende regeling
vragen, eischen.
De kern van het arrest komt (dan
ook) hierop neer, zoo schrijft de „N.
Rolt. Cour", dat hetgeen de wetgever
van zoovele tientallen van jaren terug
als regel zag, en de Hooge Raad als
regel bleef zien, in den tegenwoordigen
tijd aan de uitlegging van de wet niet
meer als regel kan worden ten grond
slag gelegd.
En dat is reeds iets!
Wel niet veel, weliswaar, maar toch
iets!
We zouden liever hebben gezien dat
de Hooge Raad nog wat verder ware
gegaan ten aanzien van het eedsvraag-
stuk, dat ze bijvoorbeeld de belofte
rechtsgeldig had verklaard voor hen,
die niet tot een of ander kerkgenoot
schap behooren.
Mèt de „N. Rott. Cour." zijn wij
van meening dat ze dit, met een kleine
dosis moderner opvattingen meer, had
kunnen doen.
Zooals het arrest luidt is alleen uit
gemaakt dat tengevolge van de veran
derde toestanden er een leemte is ont
staan in onze wetgeving leemte, die
hierin bestaat dat voor wie niet tot een
kerkgenootschap behooren, omtrent eed-
of belofte-aflegging niets is bepaald.
Natuurlijk mag die verklaring haar
waarde niet ontzegd wordende Hooge
Raad, ons hoogste rechtscollege, geeft
toe dat er een leemte in de wet is ont
staan.
Misschien kan dit er toe leiden dat
de kwestie nu eerder tot oplossing
wordt gebracht!
We zijn een weinig gevorderd
mogelijk in de ziekenkamers zal blijven,"
voegde zij er met een flauwen glimlach bij,
„daar de familie niet erg op mij schijnt
gesteld te zijn."
„De patiënten liggen in twee aan elk
ander grenzende kamers," deelde Hornby
haar mede. „Dat was eerst niet zoo, maar
de Squire, wiens levenskracht verbazend
is, zijn kwetsuren in aanmerking genomen,
had geen rust eer hij zijn zoon kon zien
al moesten zij dan beiden sterven, meende
hij, zij hadden toch geen van beiden het
gebruik van hun verstand of hun spraak
verloren, en hij wilde spreken hij kon
niet tevreden sterven, als hij niet mocht
spreken en verzekeren en vernemen, dat
het verledene vergeven en vergeten was.
Dus werd Launcelot met bed en al bij zijn
vader in de kamer gebracht, en wij lieten
hen eenige minuten alleen. Ik kan je ver
tellen, hoe het ging." Hornby slikte
even. „Nu, ik ben niet zoo spoedig aan
gedaan, maar toen had ik een brok in mijn
keel. Launcelot, hulpeloos, verlamd, nauwe
lijks in staat om te spreken; en de Squire,
bijna rumoerig, zijn pijn onderdrukkend
morphine mochten wij hem niet geven
en dit was hun eerste ontmoeting na
zeven jaren! Wij mochten het niet te lang
laten duren. Wij brachten Launcelot naar
de aangrenzende kamer dat verlangden
beiden en de deur staat dikwijls open,
zoodat de Squire zijn zoon iets kan toeroe
pen; Launcelot kan wel niet antwoorden,
maar dan brengt de verpleegster de bood
schap over. O, het is erbarmelijk om bij te
wonen."
„En als zij nog maar in vrede mochten
sterven," ging Hornby voort, nadat hij
eenige oogenblikken voor het raam had
staan kijken naar een pauw, die op het
Buitenland.
Uit Londen wordt bericht dat Tom
Mann, de Eugelsche arbeidersleider, Za
terdagmiddag uit Londen vertrokken
is naar Zuid-Afrika. Hij werd aan het
station hartelijk toegejuicht door hon
derden menschen, die zich daar verza
meld hadden en onder wie ook talrijke
leden der arbeiderspartij aanwezig waren.
De menigte zong de „Red Flag" en de
„Marseillaise". Mann stak daarop een
klein speechje af, waarin hij uiteen
zette, dat zijn zending geen uitdagende
strekking had. Hij trok in het belang
van de menschheid naar Zuid-Afrika
om er de arbeidersklasse te organiseeren.
Naar aanleiding van de perspole
mieken van de toonaangevende Rus
sische en Duitsche bladen en betrek
king hebbende op de minder gunstige
verstandhouding tusschen de twee kei
zerrijken, weet de „Berliner Lokal An-
zeiger" mee te deelen, dat sedert eenigen
tijd een zeer vriendschappelijke cor
respondentie wordt gevoerd tusschen
den Tsaar en den Duitschen Keizer.
Hoe langer hoe meer blijkt, dat de
Mexicaansche leider der „constitutio-
nalisten", generaal Villa, een gevaarlijk
bandiet is, die geen medelijden kent,
en liegt of het gedrukt staat. Eenige
dagen geleden meldden we, dat hij Luis
Terranza3 Sr. had laten weten, dat hij
diens zoon zou dooden, als hij geen li/4
millioen losgeld ontving. HetblQktnu,
dat hij een paar maanden geleden al
1V2 millioen losgeld eischte en ontving,
doch dat hij, eenmaal in het bezit daar
van, zijn woord brak en den'jongen
Terranzas gevangen hield. Ook heeft
hij een ingezetene van Chihuahua, een
zekeren Villalobas, laten kruisigeu, om
dat de man uit medelijden eten had
verschaft aan eenige krijgsgevangenen,
die door Villa gedurende drie dagen
en nachten zonder eenig voedsel waren
gelaten.
In de mijn „Olof" te Jelenofski (di
strict Slavianoserbsk) Rusland, opende
een mijnwerker de veiligheidslamp om
zijn sigaret op te steken. Een ontplof
fing waardoor 24 arbeiders werden ge
dood was het gevolg. Twee werden ge
red, één wordt nog vermist.
Door de nieuwe militaire wetten heb
ben de jongelui in Oostenrijk weinig
zin in dienen. Het gevolg is een tekort
van 1476 man aan onderofficieren bij
de infanterie, van 984 bij de artillerie
en evenveel bij de cavalerie. Ook bij
de landweer hetzelfde euvel. De mili
taire scholen zijn half leeg. De minister
van oorlog heeft op 1 Januari de een-
jaars-vrijwilligers opgeroepen om in den
terras heen en weer wandelde „dan zou
het niet zóó vreeselijk zijn. Het is die af
schuwelijke wedloop met den dood, en dat
weet niemand zoo goed als de Squire zelf.
Je begrijpt, hij kan niets doen voor de
vrouw en het kind van Launcelot als
Launcelot het eerst mocht sterven al
wou hij ook nog zoo graag. Al wat hij
buiten het landgoed bezat, heeft hij aan
Mark gegeven, toen deze ging trouwen. En
zou je het kunnen gelooven? de kerel ver
kiest geen stuiver af te staan, al mocht het
lot hem tot erfgenaam van het landgoed
maken. Hij rekent erop, dat Laur.celot het
eerst zal sterven en dan krijgt hij alles.
Zijn vrouw stookt hem natuurlijk op, en
mevrouw Holt beweert, dat zij machteloos
is. De Squire wilde een advokaat laten
komen om de zaak in orde te brengen,
maar als Mar* onhandelbaar blijft, is er
niets aan te doen. Die arme, oude Squire I
Het was een vreeselijk tooneel gister
avond toen hij zich tot Mark wendde
en hem met verwenschingen overlaadde
met veel meer recht, dan hij ooit Launcelot
verwenscht heeft maar het hielp niets.
Mark haalde enkel de schouders op, en
verliet het vertrek. Hij is na dien tijd niet
bij zijn vader geweest, en dat is ook het
beste. Ik wou maar dat hij het huis uitging.
Te weten, dat er onder dit dak menschen
zijn, die naar den dood van anderen ver
langen eerst de zoon, en dan de vader
o, het brengt je bloed aan het kokenje
zoudt je eigen geslacht gaan haten
Veronica's wangen gloeiden.
„Ik heb altijd geweten, dat Mark ruw
en gevoelloos was," zeide zij. „Ik heb nooit
vergeten, hoe hij eens zijn hond bijna dood
ranselde om niets, heelemaal niets. Na
dien tijd heb ik hem nooit kunnen uit-
actieven dienst te treden. Van de 5000
hebben 50 aan deze uitnoodiging gevolg
gegeven. Men zint op middelen, om aan
dezen misstand een eind te maken. In
den dringendsten nood is voorzien door
benoeming van staf-onderofficieren.
Poutsma heeft, een vergadering te
Mile-end in Oost Londen toesprekende,
gezegd: Ik kan u een verzekering geven
uit naam van mij zelf en van mijn
kameraden, en dat is, dat wij naar
Zuid-Afrika terug moeten. Worden wij
weer in hechtenis genomen, dan moeten
wij weten, dat, zoodra gij er bericht van
krijgt, gij het werk zult neerleggen.
Men heeft te Parijs een groote zwen-
delhandel ontmaskerd. Een zekere Fer
dinand Klaustermann maakte er zijn
werk van, uitvinders patenten te ver
schaffen door zijn bemiddeling. Daar
voor liet hij echter fabelachtige prijzen
betalen. Zoo werd een Duitsch ingenieur
de dupe voor 100.000 mark, een auder
uitvinder voor 20.000 mark. Hij wekte
het vertrouwen 7an het publiek door
zijn inrichting zeer luxueus aan te klee
den, een keur van ambtenaren om zich
te verzamelen en vorstelijke honoraria
uit te keeren. De meneer is echter
plotseling met een vriendin verdwenen.
Men kwam er toen achter, dat hij ook
te Brussel een dergelijke inrichting
exploiteerde. Hij moet met zijn zwendel
een millioen francs hebben verdiend.
Een afdeeling van 20 militaire ski-
loopers is op weg van Trafoi naar de
Payerhut (in Tirol) onder een lawine
bedolven. De afdeeling skiloopers was
na den middag uit Trafoi vertrokken.
Het ongeluk gebeurde onder de Taba-
rettakam. Een gids, die op den tegen-
liggenden Tartscheralm aan het hout
hakken was, zag om 4 uur de man
schappen aan het klimmen, toen een
lawine losbrak en hen bedolf.
De gids spoedde zich naar Trafoi,
waar hij om 6 uur aankwam. De gen
darmerie aldaar, begaf zich terstond
met gidsen naar de plaats des onheils.
Van Trafoi uit zag men met verre
kijkers vijf mannen, die zich uit
de sneeuwmassa hadden weten los te
werken. De gendarmerie en gidsen
kwamen om 11 uur op de plaats van
den ramp. Zij haalden 15 lijken te
voorschijn. Onder de omgekomenen zijn
vier officieren.
Vrijdag zijn tien Van de lijken met
groote militaire eer begraven.
Er zijn schandalige, hoewel toch ook
wel vermakelijke dingen aan het licht
gekomen over de misstanden in de
Nassau-gevangenis op Long Island, bij
New-York. In deze gevangenis zaten
inbrekers, die in overleg met enkele
staan. Maar dit dit gaat allee te boven 1"
Zij huiverde, en op dit oogenblik gaf de
pauw op het terras een schellen kreet. Dit
akelige geluid maakte haar verschrikt. Het
deed haar denken aan een mensch die in
nood verkeert.
„Na het ongeluk schijnen de pauwen
veel meer te schreeuwen dan anders,"
zeide Hornby. „Gewoonlijk komen zij niet
hier op het terras. Ik geloof, dat er een
familie-traditie bestaat maar dat is na
tuurlijk onzin."
Veronica hield de handen voordeooren,
toen de pauw opnieuw begon te schreeuwen.
„Heb ik het goed begrepen" zeide zij,
toen het dier zich stilhield, „dat het de
vurigste wensch van den Squire is, dat
Launcelot zijn opvolger zal zijn Laun
celot en niet Mark al was het maar voor
enkele minuten, zoodat Madge en Johnnie
niet beroofd worden van wat hun wettig
toebehoort?"
Hornby knikte.
„Ja, dat is eigenlijk de heele quaestie.
De Squire heeft Johnnie gezien den zoon
van zijn oudsten zoon en was dadelijk
met hem ingenomen. Dat kon ook wel niet
anders het kind gedroeg zich verbazend
tactvol. Het was aandoenlijk, hen samen
te zien. Johnnie is, zooals je weet, een echte
Holt hij heeft niets abnormaals zelfs
niets van de Farfexes. Hij is mooi en ge
zond, en dank zij jouw zorg, is zelfs zijn
naam de juiste. Hij gelijkt verwonderlijk
op zijn grootvader. Dat zeide zelfs de ver
pleegster, en het deed den Squire bizonder
veel genoegen. Stel nu daartegenover Mark,
dien niemand in de buurt mag lijden
die overal gehaat is en die waarschijn
lijk nooit een zoon zal hebben, die hem
opvolgt. Het is niet meer dan natuurlijk,
bewakers, 's nachts werden losgelaten
om te gaan inbreken. De inbrekers
en hun buit verdwenen dan weer
in de gevangenis, waar zij voor alle
nasporingen gevrijwaard waren. Ook
werd er in de gevangenis, dank zij de
medewerking van de bewakers, stevig
gedronken.
Minder aardig was, dat blijkens klach
ten van vrouwelijke gedetineerden, de
bewakers het haar lastig maakten en
zich in enkele gevallen aan haar hadden
vergrepen.
Er wordt thans, nu deze schandalen
aan het licht zijn gekomen een nauw
keurig onderzoek ingesteld.
Verscheiden bewakers zijn thans in
hechtenis genomen.
De MontenegrijnscheSkoeptsjina heeft
het wetsontwerp aangenomen, waarbij
aan de invaliden uit de beide Balkan
oorlogen ondersteuning wordt verleend.
Ongeveer 3000 gezinnen vallen daarvoor
in de termen.
De slechte gezondheidstoestand van
het Fransche leger slaat ook op de vloot
over. Naar althans uit Brest gemeld
wordt, zijn van de 3000 manschappen
van het daar liggend eskader, meer dan
400 man ziek. Ze lijden aan longont
steking, griep en scharlakenkoorts.
Uit Kaapstad wordt gemeld:
Bij het indienen van de derde lezing
der uitzettingswet verklaarde Smuts in
den Volksraad, dat de verbanning der
negen arbeidersleiders niet noodzakelijk
van blij venden aard behoefde te zijn,
indien een geldige reden bestaat om
tijdelijk verlof te verleen^n.
Er was geen misdaad begaan waar
voor mannen zooals Poutsma er een is,
vervolgd konden worden, maar hij werd
niettemin in staat geacht een sociale
revolutie in het leven te roepen.
Dr. Ernst Meyer, verantwoordelijk
redacteur van het Duitsche sociaal-demo
cratische partij-orgaan „Vorwarts", is
wegens beleediging van den kroonprins
tot drie maanden gevangenisstraf ver
oordeeld.
Meyer had een artikel geschreven
naar aanleiding van de bekende dag
order van den kroonprins bij het afscheid
van zijn huzarenregiment te Dantzig
en den kroonprins geschetst als iemand,
die weekhartig als een meisje en tege
lijkertijd oorlogszuchtig is.
De politie te Gnesen (Duitschland)
heeft een Russisch handelaar in meisjes
opgepakt, die huwelijksaanzoeken deed
aan boerendochters uit de streek en
hen daarna naar Amerika verscheepte
Hij had nu weer aan zes meisjes bil
jetten voor den overtocht verstrekt.
dat heer Holt gaarne kleinen Johnnie als
zijn opvolger zou zien maar dat gaat
niet wanneer Launcelot het eerst mocht
sterven en ik vrees dat dit onvermijde
lijk is."
Hornby wenkte Veronica, wat dichterbij
te komen. „Weet je, wat de Squire mij
voorstelde?" vroeg hij fluisterend.
Veronica schudde het hoofd ofschoon
zij wel iets vermoedde.
„Dat ik hein een te groote dosis morphine
zou geven om de quaestie langs dien weg
op te lossen. Hij greep mijn hand en smeekte
mij erom. Wat zou het hinderen? meende
hij. Hij moest immers toch sterven. Maar
ik kon het niet doen dat spreekt van
zelf."
Veronica zeide niets, doch zij beet zich
op de lippen. Zij herinnerde zich een ge
sprek over dat onderwerp, zeven jaar ge
leden, toen zij in het bijzijn van den Squire
ronduit haar meening over dit onderwerp
gezegd had.
Wat had hij toen gespot met het denk
beeld, dat iemand, onder welke omstandig
heden ook, zou kunnen wenschen, dat er
een eind aan zijn leven werd gemaakt 1 En
nu had de maalstroom van het leven hem
hierheen gebracht nu had hij het ge
vraagd, en was het hem, in overeenstem
ming met zijn eigen stellingen, geweigerd.
En toch stond er zooveel op het spel
zoo heel veel! Een uur levens meer voor
hem, een nutteloos, ongewenscht leven, zou
zijn liefsten wensch omverwerpen, de fami
lie-traditie vernietigenhet zou de overwin
ning zijn van een man, die ongevoelig en
ruw, en geheel onwaardig was en armoe
de voor degenen, die volgens recht aan
spraak mochten maken op hun eigendom.
Wordt vervolgd.)
DOOR