Hel Land van Hensden en Altena, de Langstraat en de Bommelerwaard.
HESJE VAN DEN LOMPENMOLEN,
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
No. 3488. Zaterdag 7 Augustus
Bij dit nr. behoort een Bijvoegsel.
Wat een kleine staat
vermag.
FEUILLETON.
1913.
5)
YOOB
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke rege
meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag
middag 12 uur ingewacht.
In groote worstelstrijden, zooals wij
nu al meer dan een jaar lang er een
beleven, zijn kleine staten natuurlijk
van weinig beteekenis wat het oorlogs
materiaal betreft.
Hiermee is volstrekt niet gezegd
dat ze geen deel kunnen nemen aan
den loop der wereldgebeurtenissen en
er hoegenaamd geen invloed op uit
kunnen oefenen. Integendeel, in alle
zaken, die in de eerste plaats niet af
hangen van lichamelijke kracht, oefent
ook een kleine staat invloed uit naar
de mate zijner onstoffelijke vermogens
Wij allen weten, dat recht en ge
rechtigheid niet steeds in rechte reden
staan en gestaan hebben tot de sterk
ste van een volk. Immers, het volken
recht dankt veel aan kleine volken.
Denken we maar een oogenblik aan
onzen Hugo de Groot, het Delftsch
orakel, wiens beschouwingen omtrent
het rechtsgenootschap der volkeren nu
zelfs nog worden aangehaald.
Op dit oogenblik, in dezen Titani-
schen worstelstrijd, vermag een klein
volk niet veel. 't Zou misdaad zijn
dat het zich mengde in deze worste
ling met hoop op verbetering van
eigen toekomst, zijn ondergang zou
nabij zijn.
Iets anders is het, of een klein volk
niet kan beschikken over zedelijke
middelen.
Die dan ook moeten worden aange
wend.
Protesteeren, waar het volkenrecht
wordt geschonden, is misschien niet
altijd voldoende, al moge het in som
mige omstandigheden plichtmatig, ja
zelfs gebiedend zijn.
Maar gewoonlyk kan een kleine
staat niet meer doen dan streng de
plichten vervullen, door de neutraliteit
voorgeschreven. Ook de in- en opge
zetenen moeten daartoe worden opge
roepen zoo noodig, en de medewerking
daartoe behoort in de eerste plaats te
berusten op zelf beheersching en vast
heid van karakter. Eigen politieke
sympathiën of antipathiën moeten zoo
veel mogelijk geheel op zijde worden
gezetmaar steeds moet men op de
bres staan waar het geldt de verdedi-
Vertaald door B.
Gewoonlijk aten de heeren, die bij haar
vaderi werkzaam waren, afzonderlijk, doch
met de nieuw aangekomene maakte vader
heden een uitzondering, daar hij de zoon
was van een zijner beste vrienden.
Zoo had dan dat blonde jongmensch
tegenover haar gezeten en haar tusschen-
beide zóó aangekeken, dat zij er verlegen
onder, werd. Dit kwam toch in het geheel
niet te pas! Bovendien werd er den gan-
schen tijd over niets anders dan handels
zaken gesproken en dit was waarlijk al te
vervelend! Daarbij kwam nog, dat Liesje,
voor het eerst sinds haar dit belangrijk
werk was toevertrouwd, vergeten had de
duiven te voeren. Zij werd boos op zich
zelve. Wat scheelde haar toch? Was zij
niet gisteren, omdat zij niet slapen kon,
het bed uitgesprongen om het venster te
openen, ten einde te luisteren naar den pos
tiljon van den wagen, waarmede Army was
vertrokken
Het beste was maar, dat zij weder aan
den arbeid ging. Maar dan zoude moeder
haar verdrietigen luim zeker opmerken.
Lezen? Zij beproefde het, doch het was
haar onmogelijk, hare gedachten bij het
geen zij las te bepalen.
Dat het nu ook juist zulk een akelig
weer is, anders zou Nelly zeker hier komen
Maar Liesje, waar zit je toch in's Hemels
naam? klonk het eensklaps uit den mond
van tante Mie. Eerst zet je den geheel en
dag een gezicht als azijn zoo zuur en nu
ging der zedelijke beginselen, de grond
slagen vormen van elke rechtsorde
moraal, gerechtigheid of recht.
Na den storm zal de stilte in de
natuur terugkeeren en het evenwicht
hersteld worden.
Na dezen vreeselijken strijd, in de
geschiedenis zonder weerga, komt de
tijd, waarop de overlevenden op de
graven der vermoorde betrekkingen
met weemoed zullen neerzien en met
tranen in de oogen en in het hart
zullen trachten op te bouwen wat ver
woest is.
Als de storm met ontembare kracht
de woedende wateren opzweept en het
schip, dat de oceaan doorklieft, her- en
derwaarts slingert, dan wordt er van
den kommandant en zijn onderbevel
hebbers veel geëischt. Dan is het de
tijd en de gelegenheid om te toonen
dat de bekwame, ijzeren vuist het roer
hanteert en het gevaarte uit de woe
dende zeeën in behouden haven doet
aankomen. En daartoe zijn noodig o.m.
kalmte, vastberadenheid, gezond oor
deel, dat juist doet handelen, zonder
dralen, op het goede oogenblik.
Nietwaar, de ware zeemanschap
toont zich in tijden van stormen en
gevaren
Zoo ook bij de regeering van een
neutraal volk.
Ook dit moet door de branding wor
den heengeholpen om te ontkomen aan
het groote gevaar van te worden ver
pletterd.
Evenals op het groote schip, dat
worstelt tegen dood en verderf, de be
manning en de opvarenden hunne
kalmte moeten bewaren, zoo ook het
volk, dat aan de hoede zijner regeer
ders is toevertrouwd.
Maar ook moet het erf worden be
waakt.
En nog meer.
Eigen nooden moeten worden gele
nigd, slachtoffers van buiten en van
binnen moeten worden gevoed en ge
laafd.
Groote krachten komen vaak pas tot
volle ontplooing in tijden van vreese-
lijke beroering en diepe droefheid en
ellende. Maar dan ook kan er ontzet
tend veel tot stand gebracht worden.
Eigenschappen van hoogere orde dan
die van het gewone dagelijksche sleur-
leven maken zich ruim baan en wijzen
ons als het ware op den naderenden
dagenraad, op het licht, dat aan den
zit je hier te luieren, inplaats je oude tan
te beneden wat te helpen. Je weet immers
wel, dat het vandaag Donderdag is, waar
op de dominee met zijn vrouw gewoonlijk
komen. Doortje is geheel terneer geslagen
door den uitbrander, dien zij gekregen
heeft en Mina pruilt mede, zeker om haar
gezelschap te houden. Hadt je mij niet
kunnen helpen om de duiven te plukken
of de asperge's te schillen Het wordt waar-
lijk wel tijd om je in het huishouden te
oefenen, want denk eraan, kind, een goede
huisvrouw maakt den man rijk. Ja.
maar waarom kwam ik eigelijk hier? O
juist, hier is een briefje van Nelly. Hendrik
heeft het gebracht.
Zij reikte Liesje een briefje toe; deze
maakte het haastig open en las het door.
Verbeeld u, tante, ze krijgen bezoek op
het kasteel. Nelly is er zeer mede in haar
schik. Het is een nicht, Blanka Von Deren-
berg en Army komt ook met verlof en zij
schrijft mij, of ik haar dan dikwijls zal
komen bezoeken.
Zij zoude het mij wel mondeling mede
gedeeld hebben, doch zij had geen tijd,
meldt zij, want zij moest helpen om de
kamers in orde te brengen.
- Hebben zij het dan pas vernomen?
Neen, tante. Nelly schrijft, dat Army
uitsluitend daarvoor op Derenberg is ge
weest.
Zoo, is Army hier geweest? Wanneer?
Op Nelly's verjaardag, antwoordde 't
meisje verlegen.
Kijk eens aan! En daarvan heb jij,
die me anders alles vertelt, mij geen woord
gezegd! Zeg eens, Liesje, waarom heb je
dat verzwegen?
Omdat ik het onaangenaam vind te
hooren dat hij trotsch en hoogvaardig ge
worden is.
En waarom is je dat onaangenaam te
hooren, Liesje?
donkeren, zwaar be wolkten hemel een
maal doorbreekt en redt wat in den
gapenden afgrond dreigt te verzin
ken.
Maar om dit te bewerken, daartoe
moeten allen meewerken.
Ook de pers, dat het orgaan der
openbare meening is, of althans moet
zijn. Geen cynisch eigenbelang of ego
isme, maar altruïsme, verheffende ge-
meenschapszorg besture de pen van
hen, die geroepen zijn of zich geroe
pen gevoelen hunne meening ,en be
schouwingen wereldkundig te maken.
Hoog de vanen van het recht, hoog
de standaards van de rechtsorde, die
het geluk der menschen op stevige
fundamenten doet rusten.
Buitenland.
Uit Geneve wordt gemeld, dat Duit-
sche aviateurs tijdens een verkennings
tocht boven Warschau duidelijk zagen
hoe de Russische troepen Warschau
ontruimden en in een oostelijke rich
ting voortgaan.
De Reinische Westfal. Ztg. verneemt
uit het Oostenrijksche oorlogspers-
kwartier, dat de ontruiming van War
schau in steeds grooter tempo voort
gang vindt. Van de negen honderd
duizend inwoners hadden op einde Juni
drie honderdduizend de stad verlaten.
Talrijke families zijn tot den bedelstaf
gebracht.
De confectiehuizen zijn gesloten
alle arbeiders in deze bedrijven zijn
ontslagen. Vele firma's van de eerste
rangen zijn bankroet. De kapitalisten
hebben hunne kapitalen aan de ban
ken onttrokken.
Uit Athene wordt gemeld dat het
Britsche transportschip Arnuran door
een Duitschen onderzeeër in den grond
is geboord. Een groot deel der opva
renden is verdronken.
De Duitsche regeering heeft officieel
erkend dat de Noorsche stoomboot
Minerva door een Duitsche onderzee
boot getorpedeerd is, welke tengevolge
van verschillende ongelukkige omstan
digheden het schip voor een Engelsche
aanzag.
De Duitsche regeering heeft haar
leedwezen uitgesproken en schadever
goeding aangeboden.
De engelsche koning heeft het volgende
telegram gezonden aan President Poin-
caré
Ter gelegenheid van de herdenking
Omdat het niet waar is, antwoordde
deze heftig.
Hij had geen tijd, anders zou hij onge
twijfeld gekomen zijn.
Eensklaps brak zij in tranen uit, bij de
herinnering aan de teleurgestelde verwach
ting van den vorigen dag.
Maar Liesje! Groote goedheid, wat
moet dat beteekenen? Ben je dwaas, je dat
zóó aan te trekken? Wat ter wereld kan
jou Army schelen?
De oude vrouw sprak op een toon, alsof
zij bcos was, doch het was haar aan te zien,
hoezeer haar gemoed bezwaard was.
Wat moet ik daarvan denken, Liesje?
ging zij voort. Je moet niet vergeten, dat,
nu jelui beiden volwassen zijt, je wegen
uiteenloopen. Hij is nu een voornaam heer
geworden.
Och tante, wees niet boos, snikte het
meisje, terwijl zij de oude vrouw om den
hals viel. Het is kinderachtig, ik weet het,
maar ik kan het onmogelijk aanhooren,
zooals u over de Derenbergs spreekt. Wij
hebben altijd zoo gezellig gespeeld en het
komt mij voor, als wilde u onbarmhartig
de schoone herinneringen uit mijn geheu
gen wi8schen, als u iets onaangenaams zegt
van Nelly en Army.
Kind, antwoorde de oude hoofdschud
dend, als je eens wist welk een bitter lijden
die lieden van het kasteel op onze hoofden
hebben uitgestort.
Kunnen Army en Nelly dat helpen?
Neen maar
Hebt uzelf mij niet dikwijls gezegd,
dat men zijn vijanden moet zegenen?
Doch genoeg hierover, tante. Ik zal niet
meer weenen, maar dan moet u mij ook
niet meer zoo beknorren. Kom, ik zal u
helpen in de keuken
Zij vleide de goedb vrouw zoolang, tot
dat deze haar met een kus den mond sloot.
Toen zij den gang doorschreden en een
van den dag, waarop mijn land ge
dwongen werd de wapens op te nemen
tegen den staat, die de voorkeur gaf
aan een oorlog boven een conferentie
en die op schromelijke wijze de ver
dragen heeft geschonden, die hij had
onderteekend, wensch ik mijn volste
vertrouwen uit te spreken, dat onze
gezamenlijke pogingen tot een succes
zullen voeren, en u van de voortdu
rende medewerking te verzekeren en
van het besluit, zoowel van mij als
van mijn land, om den oorlog voort te
zetten met onze dappere legers, totdat
üij tot onze tevredenheid geëindigd
zal zijn en totdat de vrede kan ver
zekerd worden.
President Poincarê antwoordde
Ik dank uwe majesteit voor de ver
zekeringen, die zij zoo welwillend was
mij te geven. Frankrijk gaat het twee
de jaar van den oorlog in met het
zelfde besluit en hetzelfde vertrouwen
als Engeland. Het is vastbesloten de
wapens niet neer te leggen, voordat de
overwinning onze vlag en die van on
ze dappere bondgenooten heeft ge
kroond en voordat onze vijanden heb
ben opgehouden den wereldvrede te
bedreigen.
Volgens mededeeling zou de leening
die Engeland tegen D/g procent schat
kistbiljetten aan Italië heeft verstrekt,
een milliard francs groot zijn.
Volgens de Messagero is te Ancona
een Grieksch stoomschip in beslag ge
nomen, omdat bij onderzoek was ge
bleken dat het 30 ton benzine aan
boord had, die niet op den vrachtbrief
vermeld stond. De overheid is van
meening dat de benzine bestemd was
voor Duitsche en Oostenrijksche duik-
booten. De kapitein van het schip is
in hechtenis genomen.
Particuliere berichten uit Erzeroem
behelzen dat de Russische hoofdmacht
op het Kaukasisch gevechtsterrein zich
tengevolge der gevechten van de laatste
twee dagen in de bergstreken bij de
Ararat, in de streken van Kara Kilissa
en Alasjgerd in wanorde in de rich
ting van Kagysman op Russisch grond
gebied terugtrekt. De Russen hebben
ongeveer 1000 dooden en 2000 gewon
den. Het Turksche leger vervolgt den
vijand.
heeft voorgesteld, maar omdat het
spionnen waren.
Bq het uitbreken van den oorlog
hebben een aantal geestelijken het
land verlaten, maar aan anderen werd
toegestaan te blijven. Deze hebben
door tusschenkomst van diegenen, die
uit Turkije zich naar de Balkanstaten,
Italië en Zwitserland hadden begeven,
allerlei belangrijke berichten over mi
litaire aangelegenheden aan de vijanden
van Turkije bezorgd. Voor hun brief
wisseling, die langs allerlei wegen over
de grenzen werd geholpen, bedienden
zij zich van een geheime code.
Bij het gerechtelijk onderzoek zijn al
deze dingen gebleken, ook uit beken
tenissen.
Een officier van het Italiaansche
leger is in het hoofdkwartier van het
Engelsche expeditiekorps in de Mid-
dellandsche Zee aangekomen om de
maatregelen te bespreken voor de
samenwerking van het Italiaausche
leger en de Italiaansche vloot met de
Fransche en Engelsche troepen bij de
operaties tegen Turkije.
Volgens de Daily Mail hebben de
oorlogskosten van Frankrijk tot einde
1914 3.073.440.000 gulden bedragen,
hetgeen ongeveer 20 millioen gulden
per dag beteekent.
Uit New-York wordt dd. 25 Juli aan
de Continental Times gemeld
Naar men hier verneemt, is het ge
heim van de verblijfplaats der Engel
sche vloot thans onthuld. Zij ankert
in Scapa Flow, een ruime, bijzonder
beschut liggende baai in de Ockmey-
eilanden, welke zelfs van uit zee on
zichtbaar blijft.
Aan de Politische Correspondenz
wordt van Turksche zijde uit Konstan-
tinopel geschreven, dat er daar ver
scheiden Katholieke orde-geestelijken
gevangen zijn genomen, niet als uiting
van geloofsvervolging, gelijk men het
altijd gesloten deur voorbijgingen, slaakte
tante Mie een lang aangehouden zucht.
Dat was de kamer van Lisette, zeide
tante.
Het jonge meisje knikte en ijlde vlug de
trappen af. Zij wist dat die Lisette haar
oudtante was en haar naam door tante Mie
steeds met eerbied werd uitgesproken. Ver
der was haar de geschiedenis van het meisje,
dat reeds lang dood was, geheel onbekend
en trouwens ook zeer onverschillig.
Zij dacht nog steeds met schaamte aan
de kinderachtigheid, die zij in 't bijzijn
van tante Mie aan den dag had gelegd.
Wat moet deze er wel van denken? Mis
schien wel dat Army
Zij bloosde en voleindigde hare gedachte
niet, doch begon te zingen, toen zij de
wood kamer binnentrad, om den predikant
en zijn vrouw, die zij gewoonlijk oom en
tante noemde, te begroeten.
Tante Mie volgde haar echtei met al de
ken teekenen van ongerustheid op haar open
hartig gelaat.
Heer in den Hemel, bad zij onhoor
baar, behoed ons in Uwe Genade voor een
tweede onheil. Want een onheil zou er door
ontstaan. Nog nooit is van daarboven iets
goeds tot ons gekomen, sedert de oude ba
rones op het slot wooat! Goede God, neem
het lieve kind in uwe hoedeZij beseft het
zelve nog niet, doch ik raad het maar al
te goed zij heeft dien Army lief! Ach
Heere, sta ons bij!
Gedurenden den ganschen avondmaaltijd
bespiedde zij het gelaat harer lievelinge.
Deze echter scheen haar droefheid geheel
vergeten te hebben en deelde lustig mede
in de algemeene vroolijkheid, die steeds
h»-erschte wanneer de dominee, een boezem
vriend haars vaders, met Rosine, zijn lieve
vrouw, bij hen te gast was.
Weet ge wel, dominee, vroeg Erving
in den loop van het gesprek, dat ik een
De „Secoio" bevat een uitvoerig
verslag van den Belgischen socialisti-
schen afgevaardigde Destrée, over een
onderhoud, dat hij met koning Albert
heeft gehad.
Het gesprek liep over het afgeloo-
pen oorlogsjaar en het aandeel van het
Belgische leger in den strijd. Nadat de
koning de buitengewone stemming ge
prezen had onder zijn officieren en
soldaten, die niets liever dan algemeen
offensief wenschen, besloot hij met de
woorden
Wij hebben binnen de grenzen van
het mogelijke en vaak nog daarbuiten
meer tegenstand geboden, dan men
kon voorzien, en de vijand heeft ons
niet kunnen vernietigen. Ook was het
ons, door den langen duur van den
oorlog mogelijk, onze reserves aan te
vullen. Aan den oproep van de Bel-
zoon van onzen ouden schoolmakker Sell-
dorf bij mij in de leer heb gekregen?Zijn
vader is van voornemen bij zijn fabriek van
chemische artikelen, ook een papierfabriek
op te richten. U moet den jongen eens zien,
sprekend zijn vader, toen deze nog jong
was. Hij is nu aan de overzijde in de
werkplaatsen. Ik behandel hem op den
zelfden voet als de overigejongelui. Alleen
van middag heeft hij bij mij aan tafel ge
geten, maar dan is het ook uit. Gij weet,
dat ik het liefst alleen ben met mijn gezin.
De dominee knikte.
Ik moet dien jongen man toch eens
zien. Maar wat zegt Liesje wel van hem?
liet hij er glimlachend op volgen.
Niemendal, oom! antwoordde deze.
Dat is al zeer weinig. Maar daar
schiet mij juist te binnen, dat Army hier
was. Ik zag hem toevallig bij zijn aankomst.
Wat is me dat een knappe jongen gewor
den! Heb je hem gezien, Liesje?
Deze knikte toestemmend, terwijl een
hooge blos haar gelaat kleurde. Tante Mie
zag haar ook juist zoo doordringend aan.
Het grieft mij toch, ging de predikant
voort, dat hij zich niet verwaardigt, eens
bij ons aan te loopen. Het is niet aardig
van hem, dat hij zijn ouden leeraar niet
meer wil kennen. Daarin toont hij zich een
waardig kleinzoon van de oude barones.
Nu, u bent de eenige niet, dominee,
die daarover te klagen heeftHij heeft hier
ook geen voet over den drempel gezet.
Nelly echter komt meermalen bij ons op
bezoek.
Een allerliefst meisje merkte de vrouw
van den dominee aan.
Ja, die gelijkt op haar grootvader
sprak tante Mie. Dat was een man. Maar
„wien de Heere liefheeft, kastijdt hij."
UEUWSBUD
Wordt vervolgd