voor Hel Land van Heusden en Alteiia, de Langstraat en de Bommelerwaard.
Een critieke tijd.
De Goudmijn.
Uitgever: L. J. VEERMAN, Heusden.
/Vo. 3504. Woensdag O October 1913.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt WOENSDAG en ZATERDAG.
Abonnementsprijs: per 3 maanden f 0.75,
franco per post zender prijs verhooging. Afzonderlijke
nummers 5 cent.
Advertentiën van 16 regels 50 ct. Elke rege
meer 77i ct. Groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdag^
middag 12 uur ingewacht.
Van de wereld-crisis, die zich thans
allerwege voltrekt, heeft ons land ruim
zijn deel te dragen. Wy, niet minder
dan de andere neutraal gebleven lan
den, zien die crisis overal in onzen
economischen toestand weerspiegeld
worden.
Met den aanvang van dezen wereld-
krijg heeft ook in ons land aanstonds de
welvaart, die er in tal van takken
van bedrijf heerschte, een ganscb an
der aanzien verkregen. In de breede
kringen onzer Nederlandsche samen
werking heerschen thans zorg en wer
keloosheid in veel grootere mate dan
anders niet alleen is de levensstand
aard voor velen onzer aanzienlijk ge
daald, ook de duur dier abnormaal on
gunstige omstandigheden heeft een uit
gebreidheid gekregen, als nimmer het
geval was. En met den naderenden
winter wordt door tal van gezinnen
de toekomst zeer angstig tegemoet ge
zien het is voor dezulken een onvol
doende troost te weten, dat het, ge
zien het reusachtig wereldconflict, nog
veel erger had kunnen verloopen.
Wij denken hierbij in de eerste
plaats aan dat heirleger van arbeids-
loozen in den werkmansstand en onder
de kleine burgerijmaar ook aan hen
die met een klein, hoezeer dan ook
vast inkomen, moeten zien rond te
komen, niettegenstaande de prijzen der
levensmiddelen aanzienlijk gestegen
zijn, ja, nog dagelijks stijgen ook aan
hen, die kleine zaakjes hadden en deze
zagen verloopen door den druk der
tijden, kortom, aan allen, wier econo
misch weerstandsvermogen reeds in ge
wone tijden gering is, en nu totaal
onvoldoende was om aan den bruisen
den stormvloed dezer wereldcrisis weer
stand te kunnen bieden. Zij allen zijn
de onbloedige slachtoffers van den ont
ketenden oorlog en veelal niet minder
beklagenswaardig, dan die tallooze an
dere, directe slachtoffers.
Inmiddels zou het beeld, dat wij
ons van den toestand in ons land op
het oogenblik vormen, niet volkomen
zijn, indien wij de oogen gesloten
hielden voor de verschillende betere
omstandigheden, dan de zooeven ge
schetste.
I.
i)
De geheimzinnige vreemde
ling
Niemand wist, wie hij was, of waar hij
vandaan kwam, maar zijn persoon had de
algemeene attentie getrokken in het dicht
bevolkte stadje zoo vol beweging, in die
Amerikaansche stad, waar het leven veel
sneller voortrolt dan in ons oude Europa,
dat nu nog aan het jonge Amerika het
meesterschap betwist, m.aar het eens de
palm der overwinning zal moeten afstaan.
Nauwelijks acht dagen geleden was hij
gekomen, hij had niemand bezocht, en
juist daarom stelde ieder belang in hem.
De een dacht dat het een Europeesch
edelman was, en er zijn er zoo eenigen die
naar Amerika trekken, daar trachten eene
rijke erfgename te vinden, en dan naar
Europa terug gaan, om hun bezittingen,
die dikwijls verwaarloosd zijn, met het
Amerikaansch geld op te knappen, en
hunne blazoenen weer opnieuw te vergul
den.
De Amerikaansche meisjes zijn dol op
zoo'n wapenschild op het rijtuig, op het
tafelzilver, en overal waar het gevoeglijk
op geplaatst kan worden.
Veel hebben zij over voor een' mooien
titel en ze hebben liever een kroon met
zeven dan met vijf punten.
Anderen hielden hem voor een' Ameri
kaansch spion, omdat er nog zoo velen in
Mexico en Texas in voortdurenden angst
Aan de hand der jongste nota van
onzen minister van landbouw, handel
en nijverheid, ervaren wij hoe sommi
ge factoren, die 's lands welvaart be
palen, er geenszins ongunstig voor
staan.
Daar is allereerst die voornaamste
van de welvaartbestanddeelen, onze
landbouw, die in het jongste kwartaal
op een bij uitstek gunstig verloop mag
wijzen de landbouwers maken wegens
de hooge prijzen voor schier alle pro
ducten betaald, een bepaald goeden
tijd door.
Ook de nationale nijverheid biedt
een zeer gunstig beeld, doordien in
vele nijverheids- en handelskringen
uiterst belangrijke winsten behaald
worden. De aanmaak van zeeschepen,
de groote bestellingen aan de machi
nefabrieken, de uitnemende resultaten
der tabaksindustrie, der vlasserij, der
mijnnijverheid, zij geven ongetwijfeld
groote redenen tot voldoening.
Wat de zee-vrachtvaart betreft,
waarbij voor de betrokken maatschap
pijen nog de groote winsten komen
van den verkoop naar het buitenland
van koopvaardijschepen, deze heeft
allerminst reden tot klagen.
Daarenboven zijn er ontelbare lieden
die zich aan de buitengewone omstan
digheden aanpasten en grove winsten
wisten te halen uit allerlei handel
deze winsten, gevoegd bij die der
groote bedrijven welke door den oorlog
in staat waren schitterende resultaten
te verkrijgen, loepen in de honderden
miilioenen. Vandaar, dat volgens de
ministerieele nota, zelfs in de luxe
bedrijven niet alleen geen vermindering
van werkzaamheden meer valt waar
te nemen, doch in stede daarvan een
toeneming.
Inmiddels, ook deze lichtzijde van
's lands economischen toestand worden
niet weinig verduisterd door de zwarte
schaduwen, die andere betreurenswaar
dige omstandigheden daarover versprei
den. Het havenbedrijf, zoo veelomvat
tend in de groote steden des lands,
kwijnt geruimen tijd, en deze toestand
wordt nog gestadig ergerde bouw
nijverheid, een der steunpilaren onzer
welvaart, verkeert, niettegenstaande op
een lichte verbetering mag gewezen
worden, nog steeds in weinig hoopvolle
omstandigheden. De hooge hypotheek
rente belemmert elke ontplooiing tot
het aangaan van crediet door de bou
wers, en het gevolg is, dat een der
bloeiendste takken van bedrijf voort
durend kwijnt. Wat er in dit jaar
minder aan bouwwerken is besteed
loopt in de tientallen millioenen, en al
dat geld wordt grootendeels den arbei
ders in het bouwbedrijf onthouden.
Geen wonder, dat vooral de kleine
winkelstand, inzonderheid in de groote
steden, met allerlei tegenslag te kam
pen heeft, en dat het verdere verloop
van deze allerongelukkigste omstandig-
digheden, door honderdduizenden onzer
medeburgers met angst en beven wordt
aanschouwd.
Het zijn dus waarlijk wel critieke
tijden, die ons land doormaakt.
Aan den eenen kant zijn er onge
twijfeld velen, die geen bepaalde na-
deelige gevolgen van de finantieele
ontwrichting onzer samenleving onder
vinden, welke een natuurlijk gevolg is
der politieke ontwrichting door den
oorlog over de geheele wereld in het
leven geroepen ook zien wij ta rijke
i onzer medeburgers voordeel, zelf groot
voordeel en niet op altijd even
voegzame wijze, getuige de op groote
schaal en uitgebreidheid plaats vinden
den smokkelhandel uit den critieken
toestand behalen. Doch daar staan
tegenover de breede rijen van die allen,
die maar al te zeer de nadeelen van
de ellendige gevolgen op allerlei ge-
bied ondervindenondervinden in hun
bedrijf, in hun welvaart, in hun voor
spoed ondervinden in hun geknot
weerstandsvermogen tegen naderende
levensstormen.
Tegenover een, al dan niet aanzien
lijk deel van ons volk, dat zijn wel
vaart te midden dezer wereldbranding
behouden, ja toegenomen ziet, staat het
verreweg overgroo e deel van hen,
wier deel een lange achteruitgang van
welstand is, en vermindering en afne
ming van de factoren, waarop tot dus
ver hun maatschappelijk leven steunde
en welke steunsels thans, zoo niet ge
heel, dan toch voor een groot deel zyn
weggevallen.
Wij hebben, kort geleden, met in
stemming gewag gemaakt van den
meer bevredigenden toon, welke in de
jongste troonrede mocht doorklinken
maar wij zouden dezen toon misplaatst
achten, wanneer niet allen, die daar
toe in de eerste plaats zijn geroepen,
de economisch-sterkeren dus in den
lande, de handen ineen slaan, om den
druk van dezen critieken tijd op de
economisch-z wakkeren in bijzondere
mate gele ;d, te verlichten en mede te
helpen aan het voorkomen van nog
zwaardere tijden voor de talloos velen,
die thans reeds zoozeer daaronder ge
bukt gaan.
Moge het beleid der regeering voor
taan den weg wijzen aan het particu
lier initiatief, hoe deze zich van zijn
duren plicht te kwijten heeft, om de
helpende hand uit te strekken naar
hen, die anders wellicht voorgoed in
den maalstroom dszer tijden te gronde
I zouden gaan. En laten zij allen, die
zich in staat gesteld zien iets bij te
kunnen dragen tot leniging van veel
stil gedragen leed, bedenken, dat wel
licht nimmer de winter door een groot
deel hunner landgenooten met zooveel
kommervolle zorg is tegemoet gezien,
als de winter die in dezen critieken
tijd voor de deur staat.
VI. Ct.
rondloopen, dat de groote republiek nog
eens zich van hun klein landje zal meester
maken.
Weer anderen, de protestanten, hielden
hem voor een jezuïet uit Rome gezonden,
om Texas aan het protestantisme te ont
rukken. en in triomf weer bij de katholieke
kerk te voegen.
Ieder verdedigde zijne eigen meening,
dacht dat de zijne de eenige ware was, en
bestreed die der anderen.
Hij was het onderwerp van alle gesprek
ken, en al dachten de anderen aan zijne
spionneer- of jezuietenplannen, de jonge
erfdochters beschouwden hem met belang
stelling en vele harten klopten sneller, als
zij dachten aan de mogelijkheid naast hem
voor het altaar te knielen.
Allen waren het er over eens, dat het wel
een Europeesch edelman zou zijn en al
naarmate van hunne plannen beschouwden
zij hem vriendelijk, of wel als mededinger.
En hij, die zoo het onderwerp aller ge
sprekken was, had wel alles gedaan om dit
doel te bereiken.
Hij had een prachtig kwartier gehuurd
en met de keurigste meubelen ingericht.
Hij moest dus wel zeer rijk zijn, dit te
doen, in plaats van zijn intrek te nemen
in een hotel, zooals ieder ander deed.
Niemand was in zijn huis doorgedrongen,
daar hij niemand bezocht had, en ieder
was even nieuwsgierig om iets omtrent hem
te vernemen.
lederen morgen reed hij uit in een prach
tig rijtuig, bespannen met vier paarden,
met een zwarten dienaar naast den koet
sier gezeten, en dan liet hij zich door de
voornaamste straten rijden, door duizend
oogen aangegluurd.
Hij was jong, knap, en met voel rijkdom
en smaak naar de laatste mode gekleed.
Zijn rijtuig was met zilver gemonteerd.
Hij had veel bedienden aangenomen, die
allen wonderen vertelden van hunnen
meester, zoowel van zijn rijkdom als van
zijn edelmoedigheid. Hoe verlangend ieder
ook was, met hem kennis te maken, hij
bleef buiten hun bereik.
De nieuwsgierigheid steeg en het ver
langen was algemeen, om toch eindelijk
iets omtrent dien man te weten te
komen.
Allen herademden dus. toen op zekeren
dag de invloedrijkste families van de stad,
de groote kooplieden, de rijke bankiers, een
geparfumeerd schrijven ontvingen, waarop
in gouden letters, te midden van duizenden
krullen stond gedrukt:
De heer Robert Gray zal zich zeer ge
vleid gevoelen, als gij hem het buitenge
woon genoegen zult willen aandoen, hem
morgenavond te 8 uur een bezoek te willen
brengen.
Als de families dit feest willen bijwonen,
zal ik hun eeuwig dankbaar blijven. Ant
woord is niet verlangd.
De naam was buitengewoon burgerlijk
„Robert Gray", geen enkelen titel van rid
der, baron of zoo ietsvreemd zag men op,
men dacht altijd dat, in tegenstelling met
Amerika, in Europa bijna iedereen van
adel is.
Maar tusschen al die krullen bevond
zich een her ogenkroon, en misschien was
het dus een edelman die onb-kend wilde
blijven; als dat zoo was, dan was hij met
zijn rijkdom een dubbel gewenschte partij.
Die echt burgerlijke naam en die her-
togenkroon vermeerderder nog de belang
stelling en ieder die eene uitnoodiging had
ontvangen, besloot op het feest niet te ont
breken.
De modistes werden aan het werk gezet,
de groote modemagazijnen werden druk
bezocht, rijkdom en schoonheid moesten
nu goed uitkomen om de mededingers den
loef af te stekenals de winkeljuffrouwen
Buitenland.
De laatste dagen wordt vooral met
spanning nagegaan wat de Balkansta-
ten zullen doen. Bulgarije aarzelt een
beslissing te nemen en Servie ver
mijdt alles om een conflict met Bul
garije uit te lokken. De Engelschen en
Franschen hebben troepen naar Servie
gezonden, om het bij te staan indien
dit land opnieuw mocht worden aan
gevallen.
Rusland schijnt genoeg te hebben
van het gedraai van Bulgarije en wil
nu positief weten wat dit rijk van plan
is. Daarom heeft de Russische gezant
te Sofia van zijn regeering order ont
vangen om met het geheele legatieper-
soneel en de consulaten Bulgarije te
verlaten, indien Bulgarije niet binnen
24 uren de onderhandelingen met den
vijand der Slaven en Russen afbreekt
en tevens de onmiddellijke verwijde
ring van daar vertoevenden Duitsche
officieren eischt.
Het is een krasse order, doch een
die klaarheid zal brengen in den on-
zekeren toestand.
Dat Bulgarije de eischen van Rus
land zal inwilligen is nauwelijks denk
baar en dus vloeit hieruit concequent
voort dat dit land zich aan de zijde
der centrale mogendheden zal voegen
en wat zal dan met Roemenie en
Griekenland gebeuren
Het antwoord op deze vraag zal wel
spoedig volgen on het laat zich voor
zien dat de gevreesde Balkanbrand
honderd armen hadden gehad, dan hadden
zij die nu alle kunnen gebruiken.
Groote bestellingen werden gedaan met
de boodschap, dat het den 16en gereed
moest zijn, onder waarschuwing, dat men
anders de klandizie kwijt zou zijn.
Op den avond van den 16en reed eene
lange rij rijtuigen, tusschen twee rijen
nieuwsgierige menschen, naar het verblijf
van den vreemdeling. Dienaars sprongen
van de bok en openden de portieren.
Rijk gegalloneerde bedienden ontvingen
de gasten en brachten ze in den voorhal,
die met zeldzame planten prachtig versierd
was.
De bordessen van de trappen waren in
tuintjes herschapen.
Alle zalen waren met groote weelde ge
meubeld, en met een groot aantal waskaar
san verlicht die in rijke, fijn geslepen kris
tallen kronen, en op arm lusters aan de
wanden bevestigd waren.
Deze wijze van verlichting gaat nog steeds
door voor de deftigste, en wordt dan ook
in de vorstelijke paleizen verkozen boven
gas of electrisch licht.
Ook de zalen waren versierd met de
zeldzaamste bloemen en gewassen.
De muziek, onzichtbaar opgesteld, speelde
een zachte dansmuziek; op de eene plaats
zag men de wandelaars ronddwalen, elders
draaiden de paren op de maat der walsmu
ziek rond.
Vier groote buffetten waren opgericht.
Gegalloneerde lakeien bedienden uit zilver
vaatwerk; de fijnste ververschingen en het
kostbaarste gebak waren daar te krijgen.
De Amerikanen zijn verbazende eters en
drinkers. Zelfs de deftigste „Miss" drinkt
zonder kleuren een glaasje brandewijn, en
heeft liever een groot, dan een klein glas.
De buffetten werden dan ook duchtig
aangesproken en dat werkte niet wein g
mee om de feestvreugde te verhoogen.
voorloopig niet meer te blusschen zal
zijn.
Thans lekt uit waarom Zeebrugge
zoo streng afgesloten is geweest. Het
was niet alleen, aldus wordt aan de
„Tel." gemeld, om de gevolgen van
het bombardement, maar ook om een
ernstige ramp te verbergen, welke Za
terdagavond, den dag van het bombar
dement, plaats greep.
Langs de kust is alles donker. De
tram van Heyst naar Zeebrugge had
ook geen licht. De geheele weg was
in duisternis gehuld, wegens de maat
regelen tegen aviateurs.
De brug over het kanaal stond open
voor de vaartuigen, onder welke door
het bombardement groote verwarring
was gekomen. De tram die 180 solda
ten en 40 officieren vervoerde, reed in
het kanaal. De meeste passagiers
moesten verdrinken. Over deze zaak
wordt veel gesproken, maar de Duit-
schers trachten haar natuurlijk zooveel
mogelijk te verbergen.
De Times bevatte dezer dagen een
bericht uit Petrograd, ook door ons
overgenomen, volgens hetwelk het 41e
Duitsche legerkorps in de moerassen
van Pinsk verrast en geheel vernietigd
zou zijn.
De Frankf. Ztg. meldt, naar aanlei
ding van dit bericht, dat het 41ste
legerkorps wel verdwenen is, doch
spoedig opnieuw zal optreden op een
plaats waar de vijand het niet zal ver
wachten.
De Londensche bladen bevatten een
telegram uit Rome volgens hetwelk de
Paus aan de oorlogvoerenden heeft ver
zocht op Allerheiligen een wapenstil
stand van 25 uur te houden.
Naar van Franscbe zijde wordt me
degedeeld, bedroeg het aantal Duitsche
en Oostenrijksche gevangenen in Rus
land, volgens Russische bladen, op 17
September 1.100.000 man.
Uit Lugano wordt aan den Lokal-
Anzeiger geseind dat de staking onder
de arbeiders inde textielindustrie in de
omstreken van Milaan zich uitbreidt.
Tot dusver hebben 42.000 arbeiders en
vrouwen gestaakt. Ook de metaalbe
werkers doen aan de beweging mee.
Zij hebben schriftelijk 30 pet. loons-
verhooging geeischt.
In Oostenrijk is de cholera belang
rijk toegenomen. In de laatste bericht-
weken hadden wekelijks ruim 2000
sterfgevallen plaats.
De bezitter ging de zalen rond, reikte
hier de heeren de hand, maakte daar de
dames een compliment, en was vooral zeer
beleefd tegen de oude dames wier hart hij
direct gestolen had.
Voortdurend noodigde hij uit, van de
buffetten gebruik te maken, voor ieder had
hij een aardig woord, antwoordde vroolijk
op alle vragen en opmerkingen, was be
scheiden als men alles prees, en antwoord
de zeer vaag als men het gesprek op hem
zelf wilde brengen.
Hij trachtte de geheimzinnigheid te be
waren, waarmee, hij zich omgeven had.
Edith Bastrow was eene rijke weduwe,
die zeer zonderling deed Ze was een arme
bloemenverkoopster, die een rijken ouden
man getrouwd had, die zich in het hoofd
gezet had haar te beminnen en haar zijn
hand had geboden.
Zij had die aangenomen onder voorwaar
de, dat hij als hij stierf haar alles zou na
laten. Hij de d dit, stierf eenige maanden
daarna en liet aan de weduwe een verbazend
groot kapitaal na.
Zij werd een van de meest gewen echte
partijen in de stad; maar opgevoed ale ze
was, dacht ze nu een schitterend huwelijk
te kunnen doen, een edelman minstens, als
het kon iemand van vorstelijken bloede.
Hat kwam er weinig op aan of hij oud
of jong was, mooi of leelijk, rijk of arm,
als hij maar een kroon en een wapen mocht
voeren.
Als men tegen haar zei„Maar gij zult
geen vorst vinden, en als gij nu niemand
neemt, dan wordt gij oud,, en niemand
neemt u meer", dan zei ze:
„O, die vorst komt zeker. Ik heb geld
genoeg om er altijd een te krijgen, en ik
wil nog van mijne vrijheid genieten, en
daarna ga ik een reis naar Europa maken
waar driehonderd vorsten zijn."
Ze was overtuigd van het alvermogen
llEIttSBLlD
