I X-stralen. BIT ElVWÏd III UND VAN ALTENA Uitgever: L, J. VEERMAN, Heusden. No, 3908. Woensdag 27 Augustus1919. w <- W 1 jf Dit blad vei-schijnt WOENSDAG en ZATERDAG. Abonnementsprijs: per 3 maanden 1.20, franco per post zonder prijsverhooging. Afzonderlijk© nummers 5 cent. Advertentiën van 46 regels 60 cent. Elk© regel meer 10 cent. Groot© letters naar plaatsruimte. Advertentiën worden tot Dinsdag- en Vrijdagmiddag 12 uur ingewacht. Men heeft den oorlog, den oorlog genoemd van wetenschap en techniek. En in zekeren zin is dat waar. De nieuwste uitvindingen op het gebied van zeevaart en luchtvaart en op het gebied van ontploffingsmiddelen wer den toegepast, en meer dan ooit voor heen bestreden de menschen elkaar met wat de geleerden in hun werk plaatsen hebben gevonden. En zoo hooren we ook, dat X-stralen in den oorlog gebruikt werden. Ge lukkig niet ter vernieling, enkel ter ontdekking van het kwaad, zoodat do gelegenheid bestond om het weg te nemen. Zoo gebruikte men b.v. de X-stralen ter ontdekking van smokkelarij een baal katoen staat voor een scherm, het lichttoestel werkt, en op het scherm teekent zich duidelijk het stuk ge schut af, dat in het katoen is ver borgen. Dat is één gebruik van de Röntgen- stralen. En een ander gebruik wordt er van gemaakt in de veldhospitalen, ter onderzoek van gebroken lede maten. Tot dit doel wordt het natuurlijk niet alleen In de veldhospitalen maar ook in onze gewone ziekenhuizen ge bruikt. Zoo weet ik van een meisje dat laatst haar arm brak de dokter vond het noodig haar te belichten met X-stralen. Daar stond het toestel voor het Rontgenlichtde dokter nam een scherm in de hand, hield den gebroken arm vóór dat scherm, en toen het licht aan was, zagen we aan de achterzijde van het kartonnen scherm een schaduw van den arm, waarbij alleen de beenderen volle schaduw gaven, en het vleesch en de huid halfschaduw. Duidelijk was nu te zien, waar en hoe de ellepijp en het spaakbeen gebroken waren, en dat er geen beensplinters in het vleesch waren geraakt,, en de dokter wist dus, hoe hij den arm moest be handelen. Het was in 1896, dat professor Röntgen van Würzburg ze ontdekte, en voor den dienst, dien zijn ontdek king aan de slachtoffers van den oor- 59. Henrietle zou des namiddags komen, maar nooit hadden enkele uren Elise zoo lang toegeschenen als op dien morgen. Toen Ravening alleen in het rijtuig zat, wist bij nog niet, wat hij aan Henriette zou zeggen omtrent zijn vreemde houding tegenover haar. Van het oogenblik af, waarop hij zekerheid had dat Henriette zou komen, had hij er over gedacht hoe hij zou handelen, maar nog nooit, in geen en kele omstandigheid zijns levens, was hij zoo besluiteloos geweest. In het eene oogenblik dacht hij dat het best zou zijn Elise alles te vertellen, wat er tusschen Henriette en hem was voorgevallen, maar als hij eens naging, wat zij zou gevoelen zoodra zy wist, dat zij eigenlijk de plaats harer vriendin had ingenomen, zij, die de vriendschap zoo buitengewoon hoog stelde, dan huiverde hij er voor. Bovendien, wel ken indruk zou het op de oprechte Eiise maken, als zij vernam dat hij ruim twee jaar iets voor haar verborgen had gehou den, waarin zij toch zeker groot belang steldevergeven zou zij het hem zeker, maar wie kon uitmaken hoe diep het zijn vrouwtje zou schokken, en dat mocht in haar zenuwachtigen toestand vooral niet log bewijst, heeft de keizer den ge leerde het IJzeren Kruis geschonken. Dat geeft aanleiding, om thans nog eens na te gaan, wat Röntgen stralen zijn en hoe ze werken. We beginnen daartoe met een elec- trische vonk, die iedereen gezien heeft in 't groot als een bliksemstraal de meesten ook wel in 't klein bij den beugel en de rails van een elec- trische tram en bij andere electrische inrichtingen. Wanneer de draad, die den stroom moet overbrengen, ver broken wordt, en de einden op korten afstand van elkaar gebracht, dan springt de stroom over in den vorm van een vonk, langer of korter naar mate de stroom meer of minder sterk is. Smelt men do beide draden in de uiteinden van een buis, waarin de lucht sterk verdund is, dan gaat de stroom door, niet in den vorm van vonken maar van een doorgaande lichtpluim, die aan het eene draad einde, de anode, begint en zich r-icht naar het andere einde, de kathode De oorzaak van dit verschijnsel is te begrijpen. Lucht is een slechte ge leider en biedt weerstand aan den electrischen stroom, vandaar de ont ladingen in den vorm van vonken. Verdunde lucht biedt veel minder weerstand en de stroom kan zijn weg vinden als een doorgaande lichtstreep. Wordt de lucht nog veel sterker verdund, dan houdt dit lichtverschijn sel op. Doch dan ontstaan aan het andere draadeinde, aan de kathode, onzichtbare stralen. Van die kathode- stralen, door den Engelschman Crooks ontdekt, zouden we dus niets weten, indien ze niet de eigenschap hadden, dat ze den tegenoverliggenden glas wand heet en lichtgevend maken. Tevens bleek, dat die stralen, recht uit gaan; een voorwerp, in de buis geplaatst, geeft schaduw op den liclit- tenden glaswand. En zeer verrassend was, dat die stralen door een mag neet van hun weg worden geleid. Nadert men met [een magneet, dan verplaatst zich de schaduw. Daaruit blijkt, dat deze kathode-stralen stof deeltjes zijn, die met groote snelheid van de kathode uitgaan. Corpuscula noemt de geleerde wereld ze, en men denkt daarbij aan uiterst kleine deel tjes. gebeuren. Daarom durfde hij er niet toe overgaan. Maar vertelde hij er niets van aan Elise, dan moest hij Henriette verzoeken hem behulpzaam te zijn, en ook nooit over hunne vroegere kennismaking te spreken. Dit stuitte hem eenigszins, want hij ge voelde zich niet geheel vrij van schuld te genover haarhij moest zichzelven wel bekennen, dat hij haar meer had laten hopen, dan hij vervuld had. Wanneer zij zich de zaak niet had aangetrokken, dan zou het niet erg zijn, maar wanneer zij werkelijk langer over hem gedacht had, dan zou de vraag, of zij niet over hunne vroegere kennismaking wilde spreken, haar al zeer vreemd klinken, want lag daarin niet een zelfbeschuldiging, dat hij haar niet goed had behandeld Hij moest wel het eerste hopen, en toch, deed hij dit wer kelijk Hij wist het nietde persoon van Henriettte had indertijd een te diepen in druk op hem gemaakt, om het denkbeeld aangenaam te kunnen vinden, dat hij haar geheel onverschillig was geworden, en hoe wel hij dit gevoel in zichzelven afkeurde, kon hij toch niet ontkennen dat het in zijn hart bestond. De dag, waarop Henriette zou komen, was daar, voordat hij een besluit had ge nomen, en hij bleef zwijgen, tot het te laat was om aan Elise iets te zeggen en het rijtuig kwam, dat hem naar het station zou brengen. Maar nu hij daarin was ge zeten en overwoog welke reden hij Hen riette zou moeten opgeven voor zijn ver- Zoover was men reeds vóór 1896. En toen was Röntgen met deze ka thode-stralen bezig en deed een nieu we ontdekking. Hij vond, dat een deel der onzichtbare stralen ook wel door den glaswand heengaat, en dat deze stralen do eigenschap hebben, som mige stoffen lichtgevend, fluorescee- rend, te maken. Hij nam een stuk karton met een dun laagje van pla- tina-cyanide. Zoodra de electrische stroom doorging, en de onzichtbare stralen ontstonden, werden deze kris tallen lichtgevend. Allerlei proeven werden nu genomen met de nieuwe stralen, die Röntgen, omdat hij ze niet kende, X stralen noemde. Ze weken door een magneet niet van hun weg af en men moest dus den ken aan aethertrillingen, maar ze werden door een prisma niet gebro ken (wat met licht en ook met elec trische golven wel geschiedt) en ze worden evenmin teruggekaatst. Dat is voor lichtstralen zeer vreemdtrou wens de natuur van de Röntgen-stra- len is nog niet geheel opgehelderd Maar men vond ook, dat deze stralen door allerlei voorwerpen heengaan, die voor zichtbaar licht een hindernis zijn. En toch weer niet door alle stoffen. Door de eene gemakkelijker en door de andere moeilijker. En juist die eigenschap heeft aan de X-stralen zulk een invloed gegeven in de chirurgie. Natuurlijk moet men altijd een scherm gebruiken, om de schaduw op te vangen. Gaan de X stralen door een voorwerp heen, dan zien we ze nog niet. Maar plaatsen we daar achter een fluoresceerend scherm,dan wordt dat scherm lichtend. Doch de stralen, die niet doorgelaten worden, bereiken het scherm niet, en op de plaatsen, waar die stralen anders zouden komen, blijft het donker, m. a. w. daar is schaduw. Zoo komen dus de schaduwen op het scherm, en de dokter kan de gebroken beende ren zien, en evenzoo kogels, stukken van granaten en dergelijk ontuig in het lichaam van een gewonde. Beter gezegd, hij ziet niet die voorwerpen, maar hun schaduw op het scherm. Deze lichtstralen hebben op de fo tografische plaat dezelfde uitwerking als gewone lichtstralen. Ze maken zoek, om niet met Elise over hunne vroe gere kennismaking te spreken, kon hij niets vinden wat hem bevredigde. Hoe hij ook peinsde, hij vond geen reden, die aangewend kon worden. Nog nooit was 't Ravening overkomen, dat hij voor een quaestie geen oplossing kon vinden nog nooit was een ander bij hem om advies komen vragen, of hij had da delijk geweten weiken raad hij moest ge ven, maar voor dit vraagstuk zag hij geene enkele oplossing. Want al had hij zich zeiven volledig beschuldigd, al had hij willen zeggen, dat hij haar niet naar behooren had behandeld, dan zou daarin eigenlijk een soort declaratie liggen maar ging net aan, nu hy reeds twee jaar getrouwd was, haar nog te bekennen welke gevoelens hij toen voor haar koesterde Toen hij uit het rijtuig was gestapt en de trein stilhield, wist hij nog niet wat hij zeggen zou, maar zag met angstige blikken naar Hen riette uit. Deze herkende hem dadelijktot haar groote ergernis overtoog een donkere blos haar gelaat, een blos, die er toe bijdroeg om hare schoonheid in de oogen van Ra vening te verhoogen. Ook hij had haar onmiddellijk herkend, en toen hij haar zag, werd hij als door een elektrieken schok getroffen. Het was hetzelfde lieve gezicht, hetzelfde schoone blonde haar, dezelfde Cere houding als voor vier jaar, maar alles had aan schoonheid gewonnende moeilijke dagen, die Henriette had doorgebracht, het jood-zilver of welke oplossing ook waarmede deze plaat bestreken is, onoplosbaar. Wanneer men dus op de plaats van het scherm een foto grafische plaat houdt, dan ontstaat een gewoon negatief, waarvan men op de gewone wijze aidrukken kan maken. Bij deze fotografie (skiagra- fie skia schaduw) heeft men geen lens en geen camera noodigmen heeft eenvoudig de plaat achter het voorwerp te plaatsen en den electri schen stroom te sluiten. Onzichtbare stralenDat klonk eerst heel vreemd, doch het was minder vreemd dan het scheen Warmtestralen zijn immers ook on zichtbaar, en electrische sfralen (gol ven) eveneens. Ons oog is enkel ingericht voor stralen van 500 tot 800 billioen trillingen per seconde, stralen met kleiner aantal, zooals warmte en electrische stralen, en stralen met grooter aantal per secon de, zooals waarschijnlijk de X-stralen zijn, hebben op ons oog geen uit werking. Dat is immers met het geluid pre cies hetzelfde. Trilt een voorwerp acht of tien of twaalf maal per se conde, dan hooren we niets. Bij zestien trillingen ontstaat de laagste toon. Bij grooter aantal wordt de toon steeds hooger. Maar wordt het aantal trillingen meer dan 16000 per seconde, dan hooren we niets meer en we weten toch, dat de trillingen er zijn Dat is dus onhoorbaar ge luid, en ezenzoo kan men spreken van onzichtbaar licht. BÜITBNLA3ÏDSCH OVERZICHT Opper Silezië, een landstreek in het Zuid-Oostelijk gedeelte van Duitschland, grenzende aan Polen, vraagt in de laatste dagen aller aandacht. Het is aldaar een vreemde verwarring en verschillende invloeden hebben tot die verwarring geleid. Allereerst de sparta- cistische propaganda, die de algemeene werkschuwheid ook hier trachtte te ge bruiken voor politieke doeleinden. Het gevolg van deze ondergrondsche activiteit was een staking, die zich uitbreidde over ongeveer 250.000 arbeiders. Van de volkomen anarchie maakten groote getailen roovers en stroopers ge hadden op haar gelaat een ernstigen wee moedigen trek nagelaten, die den adel daar van niet weinig verhoogde. Toen zij daar weer tegenover elkander stonden, voelden beide eene onbeschrijfelijke schroom en de herinnering aan de gelukkige dagen, vroe ger samen doorgebracht, kwam met on weerstaanbare kracht in hen op. Gelukkig viel er aan het 3tation het een en ander te regelen, waardoor eene ge- wenschte afleiding verkregen werd, maar niet zoodra was de bagage op het rijtuig en zaten Edgar en Henriette naast elkander, of hij begreep dat hij wat moest zeggen. »Ik ben u zeer dankbaar, dat u wel hebt willen komen. Het is een ware wel daad, die u aan mijne vrouw bewijst,» bracht Edgar met eenige moeite uit. »Ik verlang ook zoozeer om haar eens weder te zien,» antwoordde Henriette op zachten toon. Het gesprek hokte. Ravening begreep dat stilzwijgen den toestand nog pijnlijker zou maken en hij gevoelde ook, dat, zoo lang hij niet op hun vroeger samenzijn had gezinspeeld, er altijd iets gedwongens in hun gesprek zou blijven. Daarom besloot hij zich maar op dit gladde terrein te wagen. »Het is al een heele tijd geleden, sinds ik u in Zwitserland ontmoette. ïJa, bijna vier jaar,» antwoordde Hen riette, die daarbij een lichten zucht niet kon onderdrukken. Zij bespeurde, en dat deed haar genoegen, dat Ravening zich jegens haar schuldig gevoeldenu had zij bruik om het land af te loopen en te plunderen, waar zij er kans toe zagen. Hier tegenover stelde de Duitsche re geering krachtige militaire maatregelen en Noske, die zich een voortreffelijk en ge streng organisator heeft getoond, heeft plezier beleefd van zijn beschermingstroe pen. Twee dagen lang bleef de toestand zeer gevaarlijk. Maar toen bleek ook het ver zet der opstandelingen gebroken. De rust is echter nog niet geheel teruggekeerd. Duitschland heeft van de Parijsche con ferentie gedaan weten te krijgen dat Op- per-Silezië niet zonder volksstemming aan Polen, gelijk oorspronkelijk het plan was, zal worden toegewezen. De aandacht der geallieerden is echter niet alleen op Silezië gericht omdat zij een Duitsch-Poolsch conflict niet kunnen dulden, maar ook omdat een zoo belangrijk mijn en Industriegebied voor geheel Europa zijn groote beteekenis heeft. Duitschland is voor zijn contractueel verplichte kolenleve- ranties voor een deel aangewezen op de opbrengst der Silezische mijnen. Het steenkolenbekken van Opper-Silezië levert in normale tijden niet minder dan 33 procent van Duitschlands kolen en voor de periode van 1 Januari1 Augus tus 1919 is het productiecijfer 50°/0 lager dan voor dezelfde periode in 1918. De zaak is dus te belangrijk om niet met alle aandacht te worden bestudeerd door den Oppersten Raad, dit te meer waar de bevolking, onrust en geweldadig- heden moede, verlangt naar de komst der geallieerde bezettingstroepen, omdat zij ho pen, dat die orde en geregelde verhoudin gen zuilen weten te scheppen. Met de Bolsjewiki blijft het in terug gaande richting. In de Oekraine trekt het bolsjewistisch leger aan den Dnjeper in wanorde terug. In Hongarije is de gewenschte rust door Aartshertog Jozef niet verkregen. De Aartshertog is afgetreden. De conclusies van den Opperste Raad zijn de volgende Het is de innige wensch der geallieerde en geassocieerde mogendheden, een duur- zamen vrede met het Hongaarsche volk te sluiten, maar zij zijn van oordeel, dat zulks niet mogelijk is, zoolang de tegenwoordige Hongaarsche regeering aan het bewind blijft, daar deze niet door den wil van het volk is ingesteld, maar zich door een staatsgreep onder bescherming van een hem reeds vergeven, hetgeen zij waarschijn lijk niet had kunnen doen, indien hij zijne houding tngenover haar had pogen te ver dedigen. Intusschen zat Ravening als op de fol terbank. Hij wilde een discours gaande houden, maar hij wist niet waarover te spreken, zoodat hij om weer iets te zeggen, ondooordacht uitbracht >lk had toen niet vermoed, dat het zoo lang zou duren eer ik u weder zou zien.» Henriette zag hem verwonderd aan. Hij had reeds spijt van zijn gezegde. Waart, u dan van plan spoedig in Zwitserland terug te komen vroeg zij schijnbaar onschuldig. ïToen ik wegging, ja,« antwoordde Ra vening ronduit, en het deed hem goed, - hier eens de volle waarheid te kunnen zeggen. ïEn is er verhindering gekomen vroeg Henriette, maar zoodra had zij dit niet ge zegd, of zij gevoelde, dat ze eene onvoor zichtigheid had begaan, want het ging toch niet aan, hem eigenlijk te vragen, waarom hij van haar had afgezien. »Ja, verhindering, drukke zaken,ant woordde Ravening. Andermaal stilzwijgen. Henriette ge voelde de pijnlijke positie waarin Ravening verkeerdezij wilde hem er uit helpen en zeide Wordt vervolgd - (le LaiiEistraat en de gominelBrwaar

Kranten Streekarchief Langstraat Heusden Altena

Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard | 1919 | | pagina 1