LEZING
Verstopping
Plaatselijk üieuws
inzake afwateringsbelangen
door het graven van den
Nieuwen Maasmond.
II. (Slot).
In verband met de uit te voeren
werken, moest de Amer genormali
seerd worden, in de bestaanden toe
stand, vertoonde de Amer een ruime,
benedenwaarts vrii gelijkmatig in
breedte en diepte toenemende bed
ding, die bovenwater afvoerde en bii
groot waterbezwaar zelfs afvoercijfers
van 1500 en meer kubieke Meter per
seconde te zien gaf.
Om den Amer te maken tot een
geregelde afvoering van het Maas
water, wat bij den nieuwen toestand
noodig werd, waren er dus geen zeer
ingrijpende wijzigingen noodzakelijk,
eenige ondiepten moesten worden
weggenomen, en de beddingen op
enkele plaatsen verbreed, terwijl en
kele bovenmatige breedten o.a. bij
Spijkerboor moesten worden ver
kleind.
Thans komen we tot de bespreking
der afwateringsbelangen der landen
gelegen langs de Nieuwe rivieren.
Men kan hierbij onderscheiden drie
groepen en wel:
ie. De gronden welke in den
voormaligen toestand afwatering had
den op het Oude Maasje.
Van de eerste groep willen we be
spreken een gedeelte van het gebied,
dat zijn afwatering vindt bij ,,de Pee
renboom" en als zoodanige voor on
ze streek zijne beteekenis heeft.
Het bedoelde gebied, waartoe o.m.
behooren de Gendersche, Drongel-
sche en Zuidhollandsche polder, heeft
gekregen een afwateringskanaal ge
vormd langs den binnenteen van den
Noorderrivierdijk, met vrije loozing
en bemaling nabij Keizersveer, gen.
„de Peerenboom". Op dit kanaal wa
teren af ongeveer 3700 H.A. De af
watering van dit gebied wordt be-
heerscht door de ebstanden te Kei
zersveer.
Het kanaal heeft vanaf den aan
vang der werken op het programma
der uitvoering gestaan, terwijl uit na
dere proefnemingen zou moeten blij
ken, of er een bemaling moest wor
den gesticht, voor de kunstmatige
loozing.
Het vraagstuk eener noodzakelijk
heid van een stoombemaling werd be-
heerscht, of de ebstanden te Keizers
veer in den nieuwen toestand onder
alle omstandigheden, zoo laag afloo-
pen, dat gelijke waarborgen voor vol
doende natuurlijke loozing, zouden
bestaan, als vóór den aanvang der
werken voor den Nieuwen Maasmond.
De onderzoekingen wezen uit, dat
kunstmatige loozing noodzakelijk was.
Bij de Bleek en Oostkil zijn wel
mede de grootste belangen inzake
de afwatering van onze streek betrok
ken, door het zeer groote gebied,
dat hierop loost.
De oorspronkelijke bedoeling was,
dat de Bleek en Oostkil zou worden
een vóorboezem van ongeveer 20 HA.
welke door afdamming en bekading
daartoe geschikt gemaakt zou wor
den. Zoo noodig zou de voorboezem
nog bemalen worden. Eenige jaren
later werd vastgesteld, dat voor de
afwatering van de Bleek en Oostkil
bij groote Maasafvoeren, inderdaad
voorzieningen noodig waren.
Uitgaande van het feit, dat de
Bleek en Oostkil, in tegenstelling met
de overige killen in het Bergsche
Veld, altijd in stand moeten blijven,
werden andere plannen gevormd.
Men wilde Bakkerskil en Oostkil
scheiden door een dam, tusschen Jan-
nezand en Lepelaar, waardoor de wa
terbeweging van de gronden ten N.
v. d. dam, dan moest plaats vinden
door de Reugt en het Gat van de
Visschen. De buitenpolders zouden
door de Aakvlaai loozen op het Spij
kerboor. Ten behoeve van de scheep
vaart op het Bergsche veld, waren
Schutsluizen ontworpen, nabij Spij
kerboor en Zijkgat. Vele bezwaren
werden hiertegen ingebracht, o.a. van
de visscherij en van den riethandel
van de Hank, tevens zou de winter-
bevloeiing van de buitenpolders, aan
welke bevloeiing toen nog groote
waarde werd toegekend, verloren
gaan, enz. Ook tegen het gewijzigde
ontwerp, n.l. afdamming van de Bleek
boven den Hank werden bezwaren
ingebracht, eindelijk werd dan be
sloten dit water geheel open te laten
en de betrokken gronden electrisch
te bemalen, dit plan vond algemeene
instemming.
Bij nader onderzoek bleek het ech
ter voor het Rijk voordeeliger, om
de drie groote boezems, welke aan
den Nieuwendijk onmiddellijk naast
elkaar uitwateren en meer da* de
helft van het geheel te bemalen ge
bied vormden, buiten de electrische
bemaling te houden, en een stoom
gemaal te stichten aan den Nieuwen
dijk, terwijl voor de andere gronden
de electrische Centrale aan den Vier-
banschen Boezem werd gesticht. De
stoominrichting bemaalt ongev. 4100
H.A.
Het is wellicht nuttig, om de twee,
voor onze streek van het meest be
lang zijnde, bemalingsinrichtingen na
der te bekijken, en zullen we de elec
trische bemaling aan de Vierbansche
sluis het eerst onder de loupe nemen.
Het is U allen bekend, dat de be
malingsinrichtingen dan pas beginnen
te functionneeren, wanneer de stand
van de Maas te Grave een zekere
hoogte heeft bereikt, hetgeen voor
ons menschen van den tegenwoordi-
gen tijd, iets zeer eigenaardigs is, wij
stellen hoogere eischen aan de ont
watering der gronden, en willen in
dien mogelijk zelf de regeling der
bemaling in handen hebben, boven
dien kan het voorkomen, dat door
overvloedige regenval het land plas
en dras staat, terwijl er niet wordt
gemalen, omdat de stand in Grave
niet is bereikt, ik hoop hierop straks
nog nader terug te komen.
De bemaling strekt zich uit over
de Emichovensche Boezem, den
Vierbanschen Boezem, en den Hil-
legatschen Boezem, benevens over de
buitenpolders, welke gelegen zijn ter
weerszijde van de Bleek en Oostkil,
en langs de Noordzijde van de Berg
sche Maas, tusschen Keizersveer en
het Spijkerboor. De opgewekte elec
trische stroom aan de Centrale aan
de Vierbansche Boezem, gaat langs
een leidingnet naar 21 stations, ten
minste dit was voorheen het geval,
daar van die 21 stations er in den
loop van den tijd een drietal dooi
de eigenaren der gronden genaamd
Groote Bouwpolder, Verschure's pol
der en W. Snijderspoldertje is over
genomen, waarvoor het Rijk een uit-
keering heeft gedaan, doch de eige
naren moesten dan zelf voor hunne
bemaling zorg dragen.
De stations zijn opgericht in over
leg met belanghebbenden, naast de
hoofdloozingsmiddelen van de boe
zems en polders.
Het pompstation voor den Hille-
gatschen Boezem dient tevens tot
bemaling van het boezemland. Nieuw
Boerenverdriet. Eveneens zijn uit een
oogpunt van zuinigheid de Nathals en
de Schiethoekpolder, die hetzelfde zo-
merpeil aanwijzen, op één station ge
combineerd. Voor Jannezand zijn twee
pompstations gebouwd, in verband
met de groote uitgestrektheid. De
buitenpolder Boerenverdriet is niet
in de bemaling opgenomen, omdat de
eigenaren wenschten af te wachten of
inderdaad de noodzakelijkheid van
kunstmatige loozing als gevolg van
den Nieuwen Maasmond zou blijken.
De eigenaar van den Pascalispolder
stelde bij de onderhandelingen om
trent den grondaankoop voor het te
bouwen pompstation onaannemelijke
voorwaarden, zoodat ook deze buiten
de bemaling is gebleven.
brengen hun water nagenoeg uitsluitend
door wind of stoombemaling of mo
torische bemalingen op de boezems.
Het uitgestrekte deel van het Land
van Altena watert af langs den Alm-
boezem, den Zevenbanschen Boezem
en den Werkensche Boezem, welke drie
onderling volledig gescheiden water
leidingen zich door de drie sluizen
in den Altenaschen Bandijk te Nieu
wendijk ontslasten.
Op den Almboezem ontlasten zich:
Polder van Veen. Polder van Wijk.
Polder den Biesheuvel. Polder Pomp-
veld. Opperste Polder van Andel. An-
del- en Giessensche Weiden. Polder
Eendeveld. Romboutspolder. Polderden
Duil (gedeeltelijk).
Ongeveer 2700 H.A.
Op den Zevenbanschen Boezem:
De Sleeuwijksche polder. Nieuwe Ban.
Oude Ban. Ban van Rijswijk, met pol
der van Uitwijk. Ganswijksche polder.
Uppel en Zandwijk. Oude Doorn. Nieu
we Doorn.
Op den Werkensche Boezem:
Uppelsche polder. Vervoorne polder.
Werkensche polder.
Ongeveer 000 H.A.
Behalve voor de hooge gronden on
der Wijk, Veen en Andel, geschiedt de
waterlossing op de drie boezems door
windmolens, stoom- en motorische be
malingen.
Het aanvoerkanaal van den Alm kruist
den Zevenbansche Boezem en gaat met
een syphonduiker daaronder door. De
Alm en Zevenbansche Boezem hebben,
zoolang niet wordt gemalen, hun vrije
loozing behouden, terwijl de scheep
vaart in tact kan blijven.
De drie boezems kunnen ten aan
zien van de waterlossing, de water-
inlating van den scheepvaart, geheel
onafhankelijk van elkander worden be
handeld, alleen is de vrije loozing van
den Werkenschen Boezem door den
sluis van dien naam gestremd, zoodra
een van de twee groote boezems moet
worden bemalen. Velen bezwaren geeft
zulks niet, daar de Werkensche polder
nog met een duiker loost op de Bak
kerskil.
De gronden gelegen in den Bies-
bosch moesten toch ook op een of
andere wijze worden beschermd te
gen de invloeden van de verlegging
van den Maasmond. Herhaaldelijk
werden bezwaren ingebracht door de
Biesboschbelangh ebbenden tegen de
uit te voeren werken, zoodat de Re
geering billijk vond hieraan eenigs-
zins tegemoet te komen.
De door de Regeering toegezegde
werken zouden bestaan
a. aanleg van een doorgaande be
dijking van 3.35 plus N.A.P. be
ginnende bii de Noorderhaven van
Keizersveer, loopende tot Spijkerboor.
b. Aanleg van een bedijking als
onder a. aansluitende aan de Lepe
laar langs den W. oever van Spij
kerboor over het Onderplaatie. door-
loopende tot voorbij Drimmelen.
c. Aanleg van een bedijking, aan
vangende op Toontjesplaat, tot het
Gat van den Binnen Nieuwen Steek,
aansluitend tegen de bekading van
Honderd en Dertig, met openlating
van het Noordergat van den Plomp,
en het Gat van de Kerkesloot, ter
wijl indien noodig mocht blijken, de
strekdam tegenover Drimmelen zou
worden verlengd tot het Gat van den
Binnen Nieuwen Steek, teneinde de
HIERONDER VOLGT EEN STAAT DER BEMALINGEN:
No. Station. Naam van den Boezem of polder. Oppervlakte. Zomerpeil.
I
Emmichovensche Boezem
400 H.A.
0,50
2
Vierbansche Boezem
1700 H.A.
0,50
3
Hillegatsche Boezem met Nieuw
Boerenverdriet
850 H.A.
0,10
4
Oud Boerenverdriet
50 H.A.
0,30
5
Karnemelksche Polder
170 H.A.
0,25
6
Zuidelijke Waarden
5 H.A.
0,20
7
Noordelijke Waarden
7 H.A.
0,05
8
Prikwaard
90 H.A.
0,10
10
Jannezand Noorderhelft
190 H.A.
0,20
11
Jannezand Zuiderhelft
140 H.A.
0,25
12
Nathals en Schiethoek
80 H.A.
0,10
13
Groote Kurenpolder
70 H.A.
0,20
14
Steen van Kloosteroord
70 H.A.
0,20
13
Volharding
1 5 H.A.
0,05
16
Corneliapolder
20 H.A.
0,25
18
Eendrachtspolder
8 H.A.
0,15
19
Oostelijk Snijderpoldertje
15 H.A.
0,15
20
Groote Bouwpolder
30 H.A.
0,25
21
Allardspolder
25 H.A.
0,40
22
Verschure's polder
14H.A.
°>35
23
Westelijk Snijderspoldertje
7 H.A.
0,40
Totaal
3956 H.A.
De stations 9 en 17 zijn niet ge
sticht, terwijl 20, 22 en 23 door de ei
genaren zijn overgenomen, no. 16 is
buiten werking gesteld, omdat door
een duiker gemeenschap is tot stand
gebracht met den Grooten Bouwpolder.
Op den Emmickhovenschen Boezem
loost alleen de Emmickhovensche pol
der, op den Hillegatsche Boezem alleen
een deel van den Zuidhollandschen
polder. Het gebied van den Vierban
schen Boezem wordt gevormd door
polder den Hill, Nieuwland, Babiloniën-
broek, het Noordeveld van Dussen,
de Ganswijksche polder en een deel
van den polder den Duil. Al die polders
j laagwaterstanden in dat deel van den
Biesbosch te doen beheerschen dooi
de ebstanden op het Gat van den
Binnen Nieuwen Steek.
Wanneer zou blijken, dat een scha
delijke verhooging yan de laagwa
terstanden zou intreden door de wer
ken, ten behoeve van de op.de Bak
kerskil, Gat van Loopgauw en Jep-
pegat, uitwaterende polders, was de
Regeering bereid de navolgende wer
ken uit te voeren.
a. Vloedvrije afsluiting van het
Jeppegat.
b. Vloedvrije beteugeling van het
Steurgat bij de vereeniging met de
Reugt, echter voor de scheepvaart
zou een voldoende opening blijven,
tenslotte verbreeding en verruirning
van de Westkil.
Hierdoor zouden de laagwaterstan
den op de Bakkerskil niet worden
beinvloed door de waterstanden op
het Spijkerboor, doch worden be-
heerscht door de ebstanden van het
Gat van de Visschen.
Öp de Staatsbegrooting van 1908
werden de noodige fondsen uitge
trokken voor de vloedvrije afsluiting-
van het Jeppegat, beteugeling van
het Steurgat en verruiming van de
Westkil. De doortrekking van de
sterkdam tegenover Drimmelen tot
het Gat van den Binnen Nieuwen
Steek, bleef achterwege, het is U
natuurlijk bekend, dat het op heden
nog geen dezer werken tot uitvoering-
is gekomen. Eindelijk werd ook nog
bepaald, dat indien belanghebbenden
zulks mochten wenschen, waarvan zii
dan moesten doen blijken, voordat
de werken in uitvoering zouden ko
men, in de bedijking langs den W.
oever langs Spijkerboor ten Z. van
den polder Lepelaar, de polder Mid
delste Jannezand kon worden opge
nomen. Bij de uitvoering der werken
bleken echter de eigenaren van Mid
delste en Benedensche Jannezand.
zich tegen de kadeaanleg te verzetten.
Er werd een ander richting vast
gesteld, en wel met weglating van
het gedeelte kade langs de Westzijde
van het Bovenste Gat van het Zand.
(Wordt vervolgd.)
AALBURG.
Donderdag 31 Maart des nam.
om half zeven, hoopt de heer Van
Leeuwen uit Schoonrewoerd in de
Ned. Ilerv. Kerk alhier op te treden.
ALMKERK.
Door den Kerkeraad der Ned.
Herv. Gem. alhier, is beroep uitge
bracht op Cancl. Dingstee van Leiden.
Heden Woensdagmiddag hoopt Zijn-
Eerw. een bezoek aan deze gemeente
te brengen.
A.s. Zaterdagavond om 7 uur
hoopt de afd. v. d. Chr. Nat. Werk
mansbond alhier, in de consistorieka
mer der Herv. Gem. haar jaarver
gadering te houden.
J.l. Maandag 2de Paaschdag,
gaf de Chr. Gem. Zangver. „Halle
lujah", onder leiding van haren Di
recteur de heer Christ haar aange
kondigde uitvoering. Uit alles wat deze
vereeniging ten beste gaf, was op te
merken dat de vereeniging onder ge
noemde leiding steeds vorderingen
maakt. Alles had een schitterend ver
loop.
AMMERZODEN.
Op de alhier gehouden stie
renkeuring werden 12 stuks aange
voerd, niet minder dan 9 werden af
gekeurd. Goedgekeurd werden de
stieren van A. v. Hemert-Witlox, Vee
verzekering Ammerzoden, De Geus,
Gameren.
CAPELLE.
De in de Ned. Herv. Kerk
a. d. Loonschendijk gehouden collec
te ten bate der Chr. School aldaar,
heeft ruim f 14,opgebracht.
In de O.L. School in de Kom
werd j.l. Dinsdagavond een ouder
avond gehouden. Voor de pauze wa
ren de ouders in de gelegenheid een
openbare les van de 6e en 7e klasse
te beluisteren. Na de pauze hield het
hoofd der school de heer E. Colet
een causerie, toegelicht met lichtbeel
den over Indië. Van de gelegenheid
tot bezichtiging van het werk der
leerlingen werd een druk gebruik ge
maakt, waarbij voor de afdeeling
handwerken zich in de algemeene be
langstelling mocht verheugen.
Op het sportterrein aan de W.
v. Gentsvaart zullen op Hemelvaarts
dag seriewedstrijden worden gehou
den, waarvoor een 6-tal vereenigingen
tot deelname zijn uitgenoodigd.
DRUNEN.
Alhier werd aanbesteed voor
rekening van Mej. de Wed. G. Pij
nenburg en onder architectuur van
den heer J. v. Vlijmen een landbou-
wersschuur met stalling.
Ingeschreven werd als volgt:
Joh. Snijders, Drunen f 6200
v. Iersel en Merks, Drunen f6185
H. de Wit, Drunen f6135
Gebrs. Kramer, Genderen f6090
Gebrs. Jehoel, Drunen f 5740
G. de Bont, Nieuwkuik f 562©
L. Kooien, Nieuwkuik f 5239
Lamb. v. Oers, Drunen f 490©
Het werk is opgedragen aan den
laagsten inschrijver.
GENDEREN.
Zaterdag 26 Maart gaf de
Tooneelvereen. „Onze Vrije Uurtjes"
alhier, haar aangekondigde uitvoering
onder leiding van den heer Jac. v.
d. Mooren, in de zaal van den heer
Kramer. Allereerst werd opgevoerd
het tooneelstuk „Een knap stel".
Wij kunnen niet anders zeggen,
dan dat het prachtig werd gespeeld,
alle spelers waren goed in hun rol.
Daarna volgde „De Geheimzinnige
brief". Ook hier heeft ieder zich
weer uitstekend van zijn taak gekwe
ten. Als nummer drie volgde „Een
half uurtje op het Raadhuis", wat de
aanwezigen in de zaal deed gieren
van het lachen. Tusschen de Tooneel-
stukjes in werden door den heer L.
Gouda enkele coupletten gezongen,
die begeleid werd door Mej. v. Heijst,
Pianiste te Waalwijk, die met haar
schitterend spel de aanwezigen heeft
laten genieten. Tot slot werd opg«-
voerd „De Baby Revue". Deze heeft
bij het publiek een goede ontvangst
mogen genieten, dat bewees het
voortdurende lachen en applaudisee-
ren. Deze revue was door den heer
Gouda in elkaar gezet, zij was heel
mooi en vooral de costuums kwamen
mooi uit, deze waren in een woord
prachtig.
Alle aanwezigen hebben volop
genoten van dezen schitterenden
avond.
„O. V. U." al is het ook de eerste
uitvoering die u geeft, het spel was
schitterend, gaat zoo voort en wan
neer u weer een uitvoering geeft, zal
er zeer zeker meer belangstelling
voor u bestaan. In de zaal heerschte
een prettige stemming; bij de opvoe
ring der nummers was het zoo stil
dat men wel een speld had kunnen
hooren vallen, wel een bewijs dat
iedereen het spel met belangstelling
volgde. Geen wanklank werd gehoord.
Na afloop werd dezen avond met een
woord van dank aan de Pianiste en
het publiek, door den Voorzitter ge
sloten.
WELL.
Benoemd is te Well aan de
School met den Bijbel als onderwij
zeres: Mej. H. W. Meeuweszen, wo
nende te Plaarlem, thans werkzaam
te Halfweg.
J.l. Vrijdagavond omstreeks
half elf brak brand uit in den hooi
berg op de boerderij van de Wed.
P. Bakker. In minder dan geen tijd
werd ook het groote woonhuis aange
tast, zoodat de bewoners zich moesten
haasten hun veege lijf in veiligheid
te brengen, daar zij reeds op bed
lagen. De geheele inboedel alsmede
alle landbouwwerktuigen gingen in
de vlammen op. Door de omwonen
den werd het vee in veiligheid ge
bracht. Door de groote hitte en de
hoog oplaaiende vlammen ging het
vuur weldra over op een ongeveer
10 meter verder gelegen groote boer
derij eveneens van de Wed. Bakker,
bewoond door A. van Duijnen; ook
hier viel niets te redden. Toen dit
pand in rosse vuurgloed stond, vatte
ook de boerderij van de kinderen
Goesten vlam, die zich op ongeveer
100 meter er vandaan bevond, waar
met veel moeite het vee kon gered
worden, terwijl de inboedel verloren
ging. Met inspanning werd het pand
van de kinderen Lam en de Wed.
S. v. Diggelen en „Ons Huis" behou
den, terwijl ook voor de Ned. Herv.
Kerk gevaar dreigde. In geen jaren
heeft men hier zoo'n brand meege
maakt. De brandspuiten waren spoe
dig ter plaatse, doch wegens de groo
te droogte was er niet veel aan te
houden. Burgemeester de Leeuw leid
de zelf het blusschingswerk.
Omtrent den brand meldt de Tel.
nog, dat men algemeen van oordeel
is, dat de ramp aan kwaadwilligheid
moet worden toegeschreven. De be
woner, in wiens hooiberg de brand
is begonnen, gaat door voor een wel
gesteld man. Hij is armmeester en
president-kerkvoogd en als zoodanig
oefent hij veel invloed uit op de uit-
deeling der diaconie. Naar verluidt
zou deze uitdeeling vaak tot ontevre
denheid aanleiding gegeven hebben.
De kerkvoogd had dan ook aan de
politie extra-bewaking in de buurt
van zijn huis verzocht. Hoewel hij
den avond voor den brand een ver
dacht persoon om zijn erf heeft zien
loopen, heeft het onderzoek, tot op
heden nog geen enkel resultaat opge
leverd. Alles is laag verzekerd. Naar
wij voorts vernemen moet bij de*
heer A. Bakker een aantal antiquitei
ten, die een flinke waarde vertegen
woordigen, verloren zijn gegaan.
2e. De gronden gelegen langs de
Donge en langs de Zuidzijde van
den Amer.
3e. De gronden, welke loozen op
de Bleek en Oostkil.
(trage ontlasting), gal, slijm,
koortsigheid, maag- of hoofdpijn,
geen eetlust, slechte spijsvertering
enz., 'gebruikt drie keer daags
een weinig van de beroemde
Wortelboer's Kruiden of een a
twee Wortelboer's Pillen van
Jacoba Maria Wortelboer en gij
zijt spoedig weer hersteld. Reeds
dnizenden hebben er baat door
gevonden en zij zullen ook U
helpen. Gij zult tevreden zijn
over de heilzame uitwerking.
Wortelboer's Kruiden zestig cent
per pakje, Wortelboer'6 Pillen
zestig cent per doos, drie doozen
f 1,70, bij Apoth. en Drogisten.
