TWEEDE BLAD
NIEUWSBLAD
WIJK
Wachters
BI] DE BALANS
DONDERDAG 26 JANUARI 1950
No. 6740
voor het Land v. Heusden en Altena, de Langstraat en Bommelerwaard
missen.
LAN1) VAN ALTENA.
werkendam.
Een voor-Romeinse neder
zetting en een Lusihoj
voor Ridders en Edele?i
üouivmaand
Ons Feuilleton
a door W Kerremans
■t
behorende bi) het
De bekende schaatsenrijder
Antoon Verhoeven heeft op de eer
ste dag, dat er wedstrijden in Neder
land verreden werden, al van /Ach
doen spreken.
Nadat hij Vrijdagnacht uit Hiaimar
('Niocr wegen) terugkeerde, was hij
Zaterdagmorgen wederom vroeg in
de weer, want op zijn terugreis uit
'Noorwegen had hij reeds gehoord van
de aangekondigde wedstrijd te Die-
men. i
Is Antoon Zaterdag enthousiast
naar Diemen vertrokken, nog enthou
siaster keerde hij terug de, volgende
dag. Dat hij succes boekte bij die
wedstrijd was gauw bekend.
Verhoeven werd te Diemen op alle
afstanden eerste, resp. 500 m. in
49.9 sec., de 1000 m. in 2 min. 43
sgp. en de 3000 m. in 5 mi. 32 sec,,
terwiil Siemen van Hoorn uit Wor-
merveer op de 2e plaats en Th. En
kenschot uit Amsterdam op de 3e
plaats eindigde.
I)e prijzen bestaan uit 3 medailles
en nog een hoofdprijs.
Verhoeven is thans vol verwachting
dat de vorst aan zal houden, want
dan zullen we hem in diverse wed
strijden uit zien komen.
We wensen Antoon proficiat met
deze overwinning en met de volgen
de wedstrijden veel succes.
Door het gemeentebestuur is
aan arch. Fr. Hopstakenk te Amers
foort opdracht gegeven voor het ont
werpen van een plan voor 10 ge
meente woningen in deze gemeente,
waarvan er 6 te Dossen en 4 te Hank
zullen komen.
Door de Ned. ver. van Leraren
in de stenografie „Groote" en het
machineschrijven weiden examens af
genomen, waar bij ^onderstaande per
sonen uit bet Latid van Altena slaag
den
Dictaattypist (200 goede aanslagen
per minuut) mej. H. Stol'k te Wer
ken dam.
Typist (150 goede aanslagen per
minuut) de dames T. N. van den
Heuycl en D. Kieboom te Werken
dam en W. van Bréugel te Alm-
kerk, alsmede de heer A. Hovestadt
te Werkendam.
De afd. Noordbrabant van de
Kon. vereniging „Het Nederlandse
Trekpaard" heeft voor 1950 een om
vangrijk plan samengesteld ter sti
mulering van de fokkerij. Niet min
der dan f23.620 wordt ter beschik
king gesteld voor doeleinden, die die
nen kunnen om de fokkerij jte bevor
deren of de behaalde resultaten te
belonen. Van het Rijk wordt dit jaar
een subsidie verwacht van f 3200 en
van de provincie van. f3300. Het
stamboek zal de afd. met f600 steu
nen, terwijl de afd. zelf f15.720 uit
eigen middelen beschikbaar stelt.
Voor de op 17 Febr. a.s., te den
Bosch te houden centrale bengsten-
keu ringen wordt f4000 aan premies
uitgeloofd. De premies zullen bedra
gen f150, f125 en f75, al naar ge
lang de klasse, waarin d,e dieren wor
den geprimeerd.
De bevolking bedroeg op 1
Jan. 1949 4031 zielen.
G eboren in 1949 60 m. en 49 vr.
overleden 9 m. en 18 vr.vertrok
ken 77 m. en 84 vr.ingejkpmen
68 m. en 74 vr. De beyolkiing is in
1949 alzo vermeerderd met 42 m.
en 21 vr. totaal 63 zielen, zodat het
zielental oip 1 Jan.'1950 4094 be
droeg. i
Zondagmorgen omstreeks half
zeven is brand uitgebroken in de
woonwagen: staande aan de Schans
te de Weiken en bewoond door bet
echtnaar J. de Heus-Holster. De ge
hele inboedel, alsmede wat papi^rep
geld ging in. de vlampien op.
Het echtpaar was nog slechts een
half jaar getrouwd. De brand is ver
moedelijk ontstaan door een petro
leumstel, waardoor kleren hebben
vlam gevat. Zowel wagen als inboedel
was verzekerd.
Tot administrerend! diaken bii
de Ned. Herv. kerk alhier is voor
het jaar 1950 benoemd de heer K.
de Vries. 1
Onze dorpsgenote mej. J. Kam
steeg is geslaagd voor de proef van
bekwaamheid voor gezinsverzorgster,
afgelegd voor het Centraal Bureau
van Gezinsverzorgsters te Utrecht.
Donderdagavond om half acht
zal in het gebouw y- Chr. Belangen
voor de oud-Geref. gem. optreden,
Ds. v. Kooten (Bijbellezing).
Voor een stampvolle Nutszaal
gaf da zangveerniging! „Pro Muslca",
Vrijdagavond haar uitvoering. De
zangnummers werden keurig ten ge
hore gebracht. Ook het toneelstuk
„De Heilige vlam" werd onder adem
loze stilte aangehoord.
„Pro Miusica" mag dan ook terug
zien op een succesvolle avond.
Vrijdag 27 Jan., dies avonds
om 7 uur, zal in de Chr. Geref:
kerk alhier optreden, Ds. P. die Groot
van Meerkerk.
Tot bestuursleden van die afd.
Werkendam der schippersver. „Schut-
tevaer" zijin gekozen de heren C. C.
Zwets eh A. Versluys alhier.
Aan Gebrs. Paans en v. d.
Heuvel alhier is tegen f23.214 ge
gund het onderhoud der Rijlksrivier-
werfcen van de Rotterdamse Water
weg van Noord tot Noordgeul.
IV.
Ds. Jacobus van Oudenhoven
(overl. 1683) zegt: „de Kuijsteii .heb
ben aangenomen den naam van Wijck
gelijk blijkt uit de Heeren van Wijck
van. Honsoijrden en zijn de Kuijs-
ten Hoeren van beide dezie Heerlijk
heden geweest en gevoerd het wapen
van Wijck, gelijk ook de Poorters uit
die stam gesproten, noemende zich
in oude brieven de naam Kuijst Poor
ter, gelijk ook tegenwoordig Dirk en
Jan Poorter tot Veen en Wijck het
wapen van Wijk nog voeren". Tot zo
ver ds. van Oudenhoven en wij mo
gen gerust die veronderstelling ma-
kep, dat de huidige families de Poor
ter, Kuijsten ,de Kok uit dit geslacht
haar oorsprong hebben, evenals het
geslacht van der Pol zijn afkomst
heeft uit het geslacht vati der Poele
dat in de aanvang van de vijftiende
eeuw beleend werd met de ambachts
heerlijkheid van Wijk.
Het stamhuis van de Heren van
Wijk heeft gestaan, waar zich thans
de dokterswoning bevind. De plaats
kenmerkt zich nog door zijn. meer
dere hoogte en mede daaruit „den
Berg' 'genaamd. Nu. was deze meer
dere hoogte in vergelijking met an
dere vluchtheuvels niet zo .zonder
ling, wanneer wij weten hoe in de
oudheid een kasteel gebouwd werd.
De fundering werd namelijk niet ge
graven, maar met behulp van zware
brokken natuursteen (Ardehnensteen}
op de graszode gelegd, waarop het
verdere gebouw opgetrokken werd.
Daarna werden de grachten gegra
ven, die ook voor dit kasteel een
breedte van plm. 30 M. hadden en
de vrijgekomen grond 'hieruit tegen
het bouwwerk verwerkt, zodat een
tamelijke hoogte ontstond en de oor
spronkelijke graszode binnen het ge
bouw de vloer werd van de kelders.
Wii zijn van mening dat het ter
rein vroeger hoge^ geweest is dan
thans,maar dat in de loop der tijden,
met de grond hiervan, de grachten
op de huidige sloot na gedempt zijn.
Aan de rechterzijde van de tegen
woordige inrijdam hebben wij bij lage
waterstand nog sporen kunnen vin
den van efen voormalige brugkelder,
die toegang gaf tot het voorplein.
In de middeleeuwen had het kas
teel het recht van een vrijplaats te
zijn voor iemand die een doodslag
begaan had en binnen de grachten
vluchtte.
Het rampjaar 1672 maakte een
einde aan een glorierijk verleden,
toen het door de Fransen in brand
gestoken werd.
In het midden van de 17e eeuw
behoorde het aan de zoon van Jon
ker Cornelis Blanckaart, was een leen
van de Gravelijkbeid van Holland,
terwijl het zelf ook weer enige lenen,
zgn. achterlenen onder zich had. Het
was een rijk goed met vele lande
rijen en de bewoners hebben niet
alleen een belangrijk aandeel gehad
in de ontwikkeling van Wijk, maar
ook zich een naam gemaakt tot in
verre omgeving.
Volgens de eerder genoemde ds.
Groen moet in Wijk nog een kasteel
gestaan hebben, maar zo schrijft hij,
in de 17e eeuw reeds een ruïne,
welke eertijds het stamhuis geweest
is van het adelijk geslagt Spiering
van Wel. In het jaar 1192 is over
leden Jan, de IV heer van Heusden
o.a. nalatende een zoon mét name
Wouter bijgenaamd Spiering, waar
uit het gésïacht van die naam ge
sproten is. Dit geslacht heeft zich
verdeeld in twee stètken, de ene Spie
ring van Wel met als stamhuis Wijk
en het andere Spiering van Aalburg,
waar wij in ons artikel over Aal
burg reeds geschreven hebben.
In de Veldetraat tie Wijk bevinden
zich enige merkwaardige boerderijen
met namen, die wijzen op een groots
verleden, n.l. Kronenburg, Wijdke-
stein, Eijkesktein en Muimikeohof.
En inderdaad zij 'kunnen op een
verleder} bogen dat eertijds de trots
van het dorp was. Het is jammer,
onze jachtige nuchtere eeuw, laat zo
weinig tijd over voor een terugblik
naar het verleden, maar laten wii
toch niet vergeten de grote waarde
en lering uit de historie. Reeds de
orateur Cicero heeft in zijn tijd met
recht gezegd, dat de geschiedenis is
Een getuige der tijden, een licht dei-
waarheid, het leven der gedachtenis,
een meesteres van het leven en een
bode van de oudheid". v 1
Wij hopen, dat er nog lezers zijn,
die ons streven om de kennis van
het plaatselijk verleden te verrijken
of-misschien óp te warmen, niet al
leen zuLen begrijpen, maar ook waar
deren.
De Veldstraat heette vroeger Rid
der- of Burchtstraat en zoals het Leen-
boek van de Leenkamer van Hol
land vermeld: „buijten twijfel om1 de
B.urghten en Kasteelen die daar ston
den ebde staen daer nogal enige".
Allereerst het 'kasteel of Ridder
hofstad Kroonenburg in de 17e eeuw
nog in wezen, thans een 'door zijn
bouw opvallende boerderij .met frag
menten van brede grachten. Het is
gebouwd omstreeks het jaar 1390
door j onker Willem van Kronenburg,
Kastelein van Heusden en Beer van
Vlijmen en Engelen. Hij was een zoon
van Willem, bastaard v. Graaf Willem
van Holland. Deze verkreeg het slot
en de Heerlijkheid Kroonenburg in
Utrecht en naar dit 'kasteel werd de
Ridderhofstad in Wijk gencemd.
In de 17e eeuw behoorde het aan
Jonker Johan van Inge-Nuland Kapi
tein, overleden 1619 en over wiens
grafzerk, die zich thans in die kerk
te Wijk bevind, wij reeds eerder
schreven.
Door de overstroming van 1740
had het slot Kroonenburg veel ge
leden, zoals blijkt uit een brief van
de toenmalige eigenaar: „Den onder-
geschrevenen als inwoonder van
Wijck, Lande van Heusden, beeft hij
de laatste overstrooming, dewelke
voorgevallen is des nagts op den 25
Febr. 1740 dese' naervolgende scha-
dens geledenOp 't slot Kroonenburg
zijnde den ondergeschrevene zijne hunj-
singewanneer met sijne familie bii
't aankomen van 't waetér naer de' ho
ven vertrekken moesten vluchten soo
sijn vele meubelen en ander goet, als
mede eetbare waeren blijven staen,
kennende deselve soo schielijk niet
bergen, van welk goet het meeste be
dorven en onbruijekbaar geworden is.
(Gisssende hiervan de schaede om
trent de 50 guldien). Daerenboven soo
hoogh het waeter opt voorn, slot ge-
staen heeft, sijn de muuringen heel
ontramponeert, alsmeede de vloeringe
(hiervan omtrent mede de 50 gul
den). 1
De schuringe gehoor en de bijt voorn,
slot is de suij'dersijde meest wegge
slagen vant water, alsmede ©en nieuw
gebouw in voorn, schuringe van ea
rner'keuken en kernplaats, etc. dan
den somier voor den inbraek eerst
nieuw gemaekt sijn van deselve groote
gedeeltens van de muringe ingestort
sijn, met een woort alles in ©enslegte
en desolate staet doort watergewelt
(de schade hiervan omtrent de 150
gulden).
En vele andere dingen, waervan
schade geleden hebbe, dewelke soo
niet meer na te gaen sijn.
Actum Kronenburg tot Wijck, Lan
de van Heusden den 20 Meert 1743
(w.g.) J. S. Brocades.
H. V., Aalburg. (Wordt vervolgd).
Met „Loumaand" bedoelen wij de
eerste maand van het jaar: Januari.
Deze benaming klinkt ons vreemd ih
de oren en heel wat pennen zijn in
beweging gebracht om het eerste ge
deelte van deze naam te verklaren.
Doch alle geschrijf leidde tot niets,
tenminste, als we daarmede bedoe
len, dat de geleerden het niet eens
konden worden: de meningen bleven
verdeeld.
Nog zo heel slecht lijkt ons niet
de verklaring van „looi"-maand, wat
dan zou zien op de drukte die er in
Januari in de leerlooierijen heerste.
In onze dagen zouden we niet zeg
gen, dat Januari de koudste maand
was, want de dagen zijn zo zacht, dat
Flora's kinderen hier en daar al hun
groeikracht demonstreren.
Het volksgeloof voorspelt, dat, op
17 en 20 Jan. de winter het strengst
is:
„Op St. Antoon en Sebastiaan,
Zal de winter het hardste gaan."
St. Antonius As de patroon der
werklieden, suikerbakkers, dus 25 Ja
nuari is een „diës criticus", een dag,
belangrijk voor het weer in de ko
mende periode. Dit is de dag van
Paul us' bekering. Vandaar liet:
„Is Paulus-bekering hel en klaar,
Dan hoopt men op een gunstig jaar."
Sneeuwval in Januari zal een hete
zomer brengen
„Brengt Januari een sneeuwen kleed,
Dan is de zomer zeker heet."
Voorts is de windrichting een fac
tor van grote betekenis in Januari
en het volksgeloof ziet alleen in de
Noordenwind een gunstig teken: deze
zal vruchtbaarheid schenken.
De drie andere windrichtingen
brengen onheil.
De Oostenwind zal het vee doen
sterven, de Westenwind koningen,
enz. 1
Hoe gelukkig zal men zijn, wan
neer op St. Vincentius (22 Jan.) de
zon schijnt. Dan zullen „koren en
wijn" het hart van de landman ver
heugen.
17-
R einders begreep op hetzelfde ogen
blik ook de fout van zijn vriend
en poogde hem te redden:
"Ja, toen wij naar u toegilngeii
om de voorraad rookstengels aan te
snullen, heb ik Roelants gezegd: Daar
zijn sigaretten verkrijgbaar bij de zi
geunerin, die een schitterend eind
examen heeft gedaan".
Jo begon te antwoorden: „Dat was
even vriendelijk als .overdreven,
maar..."
Op dat ogenblik traden twee dames
op het meisje toe, die Reinders be
groette ais mevrouw Vermeer en juf
frouw van Straten.
Hij stelde Roelants voor aan de
moeder van Jo en haar jonge ge
zellin.
„Doe je goede zaken, Jo", vroeg
haar moeder.
„O ja", antwoordde zij piet een
vrolijke wenk naar Roelants, „er zijn
zulke royale kopers bij".
Nieuwe klanten eisten de aandacht
van het jonge meisje en zij werd
weggedrongen. Roebrnts staarde ge
hypnotiseerd naar Yonca, die verder
van hem werd weggevoerd.
Die glimlach van haarl Die beto
verende glimlach, waar en bij wie
had hij die al meer gezien? Het was
een lachje, dat hij .onmiddellijk her
kend had om die verrukkelijke vorm,
die het aan Yonca's gelaat gaf, ook
door de veelheid van uitdrukking,
welke er uit sprakguitige geest,
beheerste pret, milde zachtheid. Had
hij haar dan al eenmaal meer zien
glimlachen? In de tram waren on
geduld en later boosheid op haar ge
zicht, bij jde ontmoeting op straat
had hij geen glimlach waargenomen
en toen zij met de H.B.Sier liep
had zij* voluit gelachen, niet geglim
lacht. Toch, hij was er zonder enige
aarzeling zeker van, hij „had die glim
lach, welke zozeer verschilde van alle
andere, vroeger gezien. Maar hoe hij
ook zocht in zijn herinnering, hij vond
alleen een vluchtig spoor en als hij
dacht het te volgen, dan was bet alsof
hij poogde een rookwolkje te grij
pen.
Jenny van Straten praatte met
Reinders Roelants staarde niets
ziende voor zich uit naar de plaats,
waar Yonca uit het gezicht was ver
dwenen.
Een por van zijn vriend bracht
hem enigszins tot de werkelijkheid
en hij begreep iets te moeten zeggen
tot mevrouw Vermeer. Maar er was
immers sléchts een enkel onderwerp,
waarover hij nu zou kunnen praten
en stotterend begon hij
„Uw dochter... ik bedoel juffrouw
Vermeer..."
Mevrouw Vermeer keek hem een
beetje verbaasd en vragend aan, waar
door Roelants nog meer bevangen
geraakte. Reinders zag en begreep
en kwam hem weer te hulp.
„Mijn vriend hier," begon hij, maar
mevrouw Vermeer onderbrak hemen
zei tot Jenny van Straten:
„Jen, 'kijk daar eens, ik geloof 'dat
van Buren naar je loopt te zoeken".
Jenny keek en wenkte een luite
nant, die snel op haar toekwam. Hij
liet zich haastig voorstellen aan Roe
lants en zei toen, terwijl hij de arm
van J enny nam
„Jen, ga mee er is daar een tent,
waar Lucy Scheffers als kaartlegster
zit. Ze moet ons de toekomst ont
hullen. Tot straks, we zién jullie hier
of daar wel terug.
Mevrouw Vermeer keek wat onze
ker om zich heen, maar wee,r greep
Reinders in door te zeggen:
„Mevrouw Vermeer, dan heb ik een
voorstel. Ik heb gehoord, dat hier
verrukkelijke poffertjes geleverd wor
den. Doet u ons nu het genoegen
om die met ons te gaan proeven".
Toen zij aarzelend rondkeek drong
Roelants aan: 1
„Bedenk u eens, dat we hier zijn
om liefdadigheid te beoefenen, me
vrouw Vermeer en dat u niets naoogt
afwijzen, wat de inkomsten van deze
avond zou kunnen doen stijgen. Juf
frouw Vermeer draagt daartoe ook
het hare bij".
„Nu als u het zo beziet, kan ik
werkelijk niet weigeren. Jo zal me
wel weten te vinden".
„Zullen we Jo ook vragen", vroeg
Reinders met een snel knipoogje naar
Roelants.
„Voor de echtgenoot van een der
leidsters ben je slecht op d'e hoogte,
Reinders. De verkoopsters mogen zich
niet van hun arbeid laten afleiden
en zich laten onthalen, vooral niet
door heren".
„Wat eein onmenselijke wreedheden
er in het brein van een bestuur kun
nen opkomen", zuchtte Roelants. „Nu
moet uw dochter het aanzien dat wii
zitten te smullen, terwijl zij misschien
hongerig haar koopwaar moet ven
ten".
„Zo dramatisch zal het wel niet
zijn", lachte mevrouw Vermeer.
Zij waren in de poffertjeskraam
aangekomen, maar konden geen plaats
vinden. Aan een der tafeltjes, waar
aan een heer en een dame zaten
stond de man op en zei: i
„Mievrouw Vermeer, een ogenblik,
ik ben' aan het afrekenen toe. Onze
tafel is beschikbaar. Neemt u alvast
plaats, dan kan niet een ander u
deze tafel ontgrissen".
Tegelijk stak hij Roelants zijn hand
toe en mompelde een naam die deze
niet verstond.
Reinders trok Roelants naai*' voren
en zei gekscherend:
„Hier Roelants, een collega van
je. Mevrouw Vermeer en ik gaan
vast zitten en terwijl meneer van Gen
nep als een eerlijk man wacht om
zijn schuld te beta'eri, kunnen jullie
misschien wat zaken doen".
„Zaken", vroeg van Gennep gretig.
„U bent toch niet Roelants van Roe
lants en Sytsnia?"
„Ja", antwoordde Roelants lachend,
„dat ben ik toevallig wel". 1
Van Gennep bekeek hem alsof hij
hem moest monsteren voor een of
andere functie. Toen legde hij zijn
hand op zijn arm en zei zacht1:
„Ik ben opgetogen u te ontmoeten.
Ik heb iets met u. te bespreken.
Zoudt u mij het genoegen willen
doen morgen bij mij aan te lopen.
U vindt mijn kantoor in de Wilhel-
minastraat, nummer 19".
„Wat,zegt u van mijn kijk op liet
zakenleven, mevrouw Vermeer", hoor
de hii Reinders zeggen. „Ze zijn
waarachtig direct met zaken doen be
gonnen".
„Is uw vriend ook in het bankbe
drijf" informeerde Jo's moeder.
„Ja, hij is directeur van een bank".
„Hij lijkt me nog zo jong voor
zo'n post".
„Iiij is inderdaad pas 25, maar hij
heeft zij n bank zelf opgericht en die
schijnt voortreffelijk te gaan".
„Logeert hij bij u?"
„Neen, hij heeft hier kamers ge
huurd. Hij studeert nu rechten".*
„Rechten? In Breda?"
„Hij heeft wat vacantie genomen
en de stad en de bossen bevielen
hem zlo goed, dat hij besloot enige
maanden hier te blijven".
Van Gennep en Roelants hadden
een afspraak gemaakt en de eerste
had zijn vertering betaald. Mevrouw
van Gennep had de gebruikelijke for
mules gepreveld tot mevrouw Ver
meer en het echtpaar was daarna
vertrokken.
„Krijg ik provisie in je zaken miet
van Gennep", vroeg Reinders gek
scherend. „Ik heb jie die relatie be
zorgd. I'k wist niet dat je zo'n be
roemd financier waart, dat een Bre
dase bankier met een oude, gevestigde
zaak, met ontzag uitroept: „Eient u
Roelants van Roelants en Sytsma.
Het klonk als: „Bent u de grpte, de
machtige Roelants". A
(Wordt vervolgd)
